Sức lan tỏa của phong trào thi đua “Đổi mới, sáng tạo trong dạy và học”
Phong trào thi đua “Đổi mới, sáng tạo trong dạy và học” do ngành giáo dục phát động và triển khai trong những năm qua đã khơi dậy tinh thần đổi mới, sáng tạo của đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục trong công tác giảng dạy, giáo dục, quản lý và nghiên cứu khoa học; phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh, sinh viên trong học tập, rèn luyện, nghiên cứu khoa học và khởi nghiệp.
Học sinh Thủ đô trong ngày khai giảng (Ảnh: DUY LINH)
Trường học gắn với di sản văn hóa
Từ nhiều năm nay, Trường THCS Kim Đức, thành phố Việt Trì, Phú Thọ đã thực hiện lồng ghép dạy hát xoan vào bộ môn Âm nhạc, hoặc các buổi sinh hoạt tập thể hay hoạt động ngoại khóa. Nhà trường đã thành lập bốn câu lạc bộ Hát xoan, thu hút gần 100 học sinh tham gia. Ban Giám hiệu đã mời nghệ nhân của các phường xoan gốc đến, cùng phối hợp với giáo viên bộ môn hướng dẫn, chỉ bảo cho các em học sinh.
Nhìn các em học sinh lớp 7, lớp 8 của trường Kim Đức ca lên những giai điệu, ca từ rất khó của các bài xoan cổ, mới thấy được sự say mê của các em học sinh đối với loại hình nghệ thuật dân gian độc đáo này. Nếu không có sự yêu thích, đam mê của học trò, sự nhiệt tình hướng dẫn, tổ chức của các thầy cô giáo trong trường, sẽ không thể có được một mô hình giáo dục di sản thành công đến như vậy.
Phú Thọ là mảnh đất cội nguồn của dân tộc, nơi có hai di sản được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại là Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương và hát xoan. Tự hào về điều đó, nhiều trường phổ thông trên địa bàn tỉnh đã thực hiện mô hình “Trường học gắn với di sản văn hóa”, đưa Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương và hát xoan vào giảng dạy trong các nhà trường.
Các nghệ nhân phường xoan gốc truyền dạy hát xoan cho học sinh. (Ảnh: phutho.gov.vn).
Có thể nói rằng, hoạt động nói trên đã có sức lan tỏa mạnh mẽ, tạo sức sống bền vững cho di sản trong cộng đồng.
Không chỉ có Trường THCS Kim Đức ở Việt Trì, Trường THCS Lâm Thao, huyện Lâm Thao, cũng xây dựng mô hình “Trường học gắn với di sản Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương”, trong đó lồng ghép nhiều hoạt động giảng dạy trên lớp với chương trình ngoại khóa để giúp học sinh hiểu sâu hơn về Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương của dân tộc, Khu Di tích lịch sử Đền Hùng.
Theo ông Phùng Quốc Lập, Phó Giám đốc Sở GD-ĐT tỉnh Phú Thọ, từ năm 2012-2013, Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương và hát xoan đã được đưa vào giảng dạy chính khóa trong các trường phổ thông thông qua các bộ môn như: âm nhạc, lịch sử, giáo dục công dân, ngữ văn... Tính đến năm 2019, khoảng 50% cơ sở giáo dục đã thành lập Câu lạc bộ hát xoan cấp trường, nhiều đơn vị làm tốt như TP Việt Trì, huyện Lâm Thao; Trường THPT Kỹ thuật Việt Trì, Trường THPT Xuân Áng, Trường THPT Trung Nghĩa...
“Mô hình trường học gắn với Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương” của Sở GD-ĐT Phú Thọ là một trong những trường hợp điển hình được Bộ GD-ĐT tuyên dương, coi đây là mô hình mới, nhân tố mới, tiêu biểu trong dạy và học cần được nhân rộng, lan tỏa, góp phần thực hiện mục tiêu đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT.
Khơi dậy tinh thần đổi mới, sáng tạo
Trên nền phong trào thi đua “Dạy tốt, học tốt” đã được triển khai từ giai đoạn trước, bắt đầu từ năm 2016 đến nay, ngành giáo dục phát động và triển khai phong trào thi đua “Đổi mới, sáng tạo trong dạy và học”.
(Ảnh: THỦY NGUYÊN).
Ngành giáo dục đã cụ thể hóa thành chín nhóm nhiệm vụ chủ yếu và năm nhóm giải pháp cơ bản để thực hiện. Trên cơ sở đó, các cơ sở giáo dục đã cụ thể hóa phong trào thi đua của Bộ thành những tiêu chí thi đua phù hợp với thực tiễn của đơn vị.
Phong trào thi đua đã khơi dậy tinh thần đổi mới, sáng tạo của đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục trong công tác giảng dạy, giáo dục, quản lý và nghiên cứu khoa học; phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh, sinh viên trong học tập, rèn luyện, nghiên cứu khoa học và khởi nghiệp.
Ngoài trường hợp của Sở GD-ĐT tỉnh Phú Thọ như trên, Bộ GD-ĐT cũng dẫn chứng nhiều tấm gương điển hình tiên tiến trong đổi mới dạy và học.
Tiêu biểu như: Sở GD-ĐT TP Hồ Chí Minh, Sở GD-ĐT Thanh Hóa với sáng tạo, đổi mới trong công tác quản lý, giảng dạy, nghiên cứu khoa học với phương châm “Mỗi giờ lên lớp là một bước tiến trong giảng dạy, mỗi ngày đến trường có một đổi mới trong công việc”.
Sở GD-ĐT Hà Nội tổ chức xét giải thưởng Nhà giáo Hà Nội tâm huyết, sáng tạo nhằm tôn vinh những nhà giáo nhiệt tình, tâm huyết với nghề dạy học; có đóng góp xuất sắc trong phong trào thi đua “Đổi mới, sáng tạo trong dạy và học”, qua đó khích lệ các nhà giáo tự học tập, rèn luyện tạo ra những hiệu quả mới, những chuyển biến mới.
Lãnh đạo Đảng, Nhà nước chia vui cùng thầy cô và các em học sinh trong ngày khai trường. (Ảnh: THỦY NGUYÊN).
Sở GD-ĐT Yên Bái với các mô hình: “Đổi mới dạy và học Tiếng Anh, tạo hứng thú, động lực cuốn hút học sinh yêu thích môn học và phát triển môi trường dạy học, sử dụng Tiếng Anh”; “Dạy học gắn với thực tiễn”; “Ứng dụng các thiết bị công nghệ cao vào đổi mới phương pháp dạy và học”; “Phòng ở vệ sinh văn minh”; “Thư viện xanh”; “Đổi mới, sáng tạo trong công tác nghiên cứu khoa học”.
Sở GD-ĐT Hòa Bình với mô hình “Nông trại trường em”, “Lớp học linh hoạt”, “Dạy tập làm văn theo mô hình trải nghiệm”.
Sở GD-ĐT Tuyên Quang mô hình “Nâng cao chất lượng dạy học môn Ngoại ngữ dưới hình thức sân khấu hóa, trải nghiệm sáng tạo”, “Đổi mới công tác quản lý chỉ đạo dạy và học thông qua chương trình “Nối vòng tay yêu thương“.
Sở GD-ĐT Hải Dương, Bắc Giang mô hình “Nhà trường gắn liền với hoạt động lao động và sản xuất”, “Mô hình xã hội hóa giáo dục, dạy kỹ năng bơi cho học sinh tiểu học”.
Nhiều cơ sở giáo dục đại học đã xây dựng cơ chế, chính sách, hỗ trợ các ý tưởng nghiên cứu, khởi nghiệp sáng tạo như: Trường đại học Bách khoa Hà Nội đã xây dựng và triển khai đề án hỗ trợ, áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, trải nghiệm sáng tạo theo chuẩn CDIO, thúc đẩy khai thác sử dụng học liệu mở và triển khai Blended learning; Trường đại học Vinh mở chương trình hội thảo tư vấn, chia sẻ kinh nghiệm cho sinh viên, tổ chức hội thảo về xây dựng sinh thái khởi nghiệp; Trường đại học Nha Trang hỗ trợ tốt các hoạt động sinh viên khởi nghiệp, tổ chức chương trình “Thanh niên 4.0 cần làm gì và phải làm như thế nào”, tổ chức khóa đào tạo đổi mới sáng tạo cho sinh viên, tổ chức cuộc thi Roockie Maketing, tham gia dự án V2Work về đổi mới sáng tạo ở các trường đại học và tập huấn lại cho sinh viên nhà trường.
Hiệu ứng rõ rệt
Sau gần 5 năm phát động phong trào thi đua “Đổi mới, sáng tạo trong dạy và học”, theo đánh giá của Bộ GD-ĐT, chất lượng giáo dục phổ thông có nhiều chuyển biến tốt hơn.
Cụ thể là: Nội dung giảng dạy và kiến thức của học sinh phổ thông có tiến bộ, toàn diện hơn và tiếp cận với phương pháp học tập mới. Chất lượng giáo dục toàn diện được nâng cao, đặc biệt chất lượng giáo dục văn hóa, đạo đức, kỹ năng sống, pháp luật, ngoại ngữ và tin học. Tỷ lệ học sinh lưu ban, bỏ học giảm.
Bộ GD-ĐT đưa ra con số cụ thể: Tỷ lệ bỏ học ở tiểu học giảm từ 0,3% xuống còn 0,09%, trung học cơ sở từ 2,12% xuống còn 1,68% và trung học phổ thông từ 3,06% xuống còn 2,72%. Tỷ lệ lưu ban ở tiểu học giảm từ 1,31% xuống còn 0,81%, trung học cơ sở giảm từ 1,36% xuống còn 0,75%, trung học phổ thông từ 1,6% xuống còn 0,64%.
Theo đánh giá của Bộ GD-ĐT, chất lượng giáo dục phổ thông được nâng lên, kết quả đánh giá PISA và các kỳ thi học sinh giỏi cấp quốc gia, khu vực và quốc tế, thi khoa học kỹ thuật dành cho học sinh phổ thông (Intel ISEF), học sinh Việt Nam được đánh giá cao. Qua kết quả đánh giá của một số tổ chức quốc tế cho thấy chất lượng giáo dục phổ thông ở nước ta vượt mức trung bình của các nước khối OECD và luôn thuộc nhóm dẫn đầu về thành tích thi Olympic quốc tế .
Ngân hàng Thế giới khẳng định bảy trong số 10 hệ thống giáo dục hàng đầu của thế giới nằm ở khu vực Đông Á - Thái Bình Dương, trong đó sự phát triển thực sự ấn tượng là ở hệ thống giáo dục của Việt Nam và Trung Quốc. Chất lượng học sinh lứa tuổi 15 nước ta vượt mức trung bình của học sinh các nước khối OECD.
Kết quả kỳ thi Olympic quốc tế, từ năm 2012, đoàn học sinh Việt Nam tham dự kỳ thi Olympic đều đoạt huy chương và luôn thuộc tốp 10 nước dẫn đầu về số huy chương trong các kỳ thi Olympic khu vực và quốc tế về toán, vật lý, hóa học, sinh học, tin học...
Đội tuyển học sinh Việt Nam giành được nhiều thành tích tại Olympic Hóa học quốc tế 2020.
Trong thời gian qua, nhiều cơ sở giáo dục đổi mới sinh hoạt chuyên môn và xây dựng kế hoạch nhà trường đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông mới. Trước tình hình diễn biến phức tạp của dịch bệnh Covid-19, cùng với cả nước, toàn ngành giáo dục đã tham gia tích cực vào công tác phòng, chống dịch bệnh Covid-19; chủ động để ứng phó với dịch bệnh; triển khai quyết liệt, mạnh mẽ, hiệu quả các giải pháp phòng, chống dịch với mục tiêu “bảo đảm sức khỏe, an toàn của học sinh, sinh viên, giáo viên lên trên hết”; đồng thời thực hiện phương châm “tạm dừng đến trường, không dừng học” .
Bộ GD-ĐT đã chỉ đạo các nhà trường dạy học qua internet, trên truyền hình; tăng cường bảo đảm an ninh, an toàn cho các học sinh, giáo viên trong quá trình dạy học qua internet ; ban hành kịp thời hướng dẫn tinh giản chương trình giáo dục phổ thông học kỳ II năm học 2019 - 2020 để các địa phương kịp thời thực hiện. Các nhà trường đã chủ động và thích ứng nhanh với diễn biến, dịch bệnh, áp dụng sinh động và hiệu quả công nghệ thông tin, công nghệ số vào giảng dạy. Qua việc giảng dạy trực tuyến, cho thấy năng lực sử dụng công nghệ thông tin của các thầy cô giáo đã được nâng lên rõ rệt. Đến nay, việc dạy học online đã trở thành một hoạt động thiết yếu, duy trì sự tương tác giữa thầy và trò.
Rõ ràng, phong trào thi đua “Đổi mới, sáng tạo trong dạy và học” do ngành giáo dục phát động và triển khai trong những năm qua đã khơi dậy tinh thần đổi mới, sáng tạo của đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục trong công tác giảng dạy, giáo dục, quản lý và nghiên cứu khoa học; phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh, sinh viên trong học tập, rèn luyện, nghiên cứu khoa học và khởi nghiệp.
Trong giai đoạn tới đây, 2020 - 2025, ngành giáo dục đề ra phương hướng tiếp tục triển khai phong trào thi đua “Đổi mới, sáng tạo trong quản lý, giảng dạy và học tập” gắn với đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW của Trung ương, Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng, Chiến lược phát triển giáo dục 2021 - 2030, tầm nhìn 2045 và các nghị quyết, chỉ thị, kết luận của Trung ương, nghị quyết của Quốc hội, các văn bản chỉ đạo của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ; khắc phục cơ bản những hạn chế, tồn tại trong giáo dục, phấn đấu đến năm 2025 chất lượng giáo dục, đào tạo có chuyển biến rõ nét.
