Chị Trần Thị Ngọc Hiếu, ở ấp An Bình, xã An Thạnh 3 (Cù Lao Dung) cho biết: “Trước đây, tôi đi làm công nhân tham gia BHXH bắt buộc được hơn 4 năm, sau đó tôi xin nghỉ việc. Một năm sau đó vì muốn có số tiền để trang trải cuộc sống, tôi đã đến cơ quan BHXH làm thủ tục xin hưởng BHXH một lần được hơn 40 triệu đồng. Với số tiền đó, tôi đã mở một tiệm uốn tóc nhỏ tại quê nhà. Tuy nhiên, tìm hiểu kỹ hơn về những lợi ích mà tôi sẽ nhận được nếu tiếp tục duy trì đóng BHXH đến khi đủ 20 năm, lúc này tôi mới thấy mình tính toán sai. Nếu lúc đó tôi cố gắng một chút, suy nghĩ sâu xa hơn thì giờ đây chỉ cần đi làm và tiếp tục tham gia BHXH là tôi sẽ có lương hưu và an tâm sống khỏe. Tôi đến cơ quan BHXH xin hoàn trả số tiền đã nhận nhưng không được, tôi thực sự hối tiếc vì đã nhận BHXH một lần. Hiện nay, tôi đang tham gia BHXH tự nguyện để được hưởng lương hưu sau này, nhưng thời gian tham gia BHXH phải bắt đầu lại từ đầu”.

Anh Đinh Văn Thanh, ở ấp Long Thành, xã Tân Long (TX. Ngã Năm) chia sẻ, anh có con đi lao động ở nước ngoài gửi tiền về tham gia BHXH tự nguyện, để khi con anh hết tuổi lao động có khoảng tiền an hưởng về già. Ảnh: CHÍ BẢO

Theo thống kê của BHXH tỉnh Sóc Trăng, tính đến hết tháng 10-2019, toàn tỉnh có khoảng 9.803 người lao động nhận BHXH một lần với tổng số tiền hơn 268 tỉ đồng. Nhiều trường hợp sau khi nhận đã liên hệ với cơ quan BHXH xin “trả lại”, thậm chí đề nghị được hoàn trả cả lãi, nhưng đối chiếu theo các quy định hiện hành thì không thể thực hiện được.

Trao đổi với chúng tôi, ông Trần Tiến Trang - Giám đốc BHXH huyện Cù Lao Dung cho rằng: Người lao động cần hiểu khoản tiền đóng vào quỹ BHXH là “của để dành” của chính mình, nó không mất đi mà được cơ quan BHXH quản lý và đầu tư tăng trưởng. Do đó, người lao động hoàn toàn có thể bảo lưu thời gian đóng BHXH để khi có điều kiện thì tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc hoặc tham gia BHXH tự nguyện.

“Trong thời gian bảo lưu, nếu chẳng may qua đời thì còn được hưởng trợ cấp mai táng bằng 10 tháng lương cơ sở, thân nhân tùy theo điều kiện được hưởng trợ cấp tuất hàng tháng (tối đa 4 người) đến khi trưởng thành (nếu là con) hoặc hưởng đến khi chết (nếu là vợ, chồng hoặc cha, mẹ đã hết tuổi lao động và không có thu nhập hoặc có thu nhập nhưng thấp hơn mức lương cơ sở); trường hợp nhận trợ cấp tuất một lần thì mức trợ cấp được tính như BHXH một lần. Với những lợi ích trên, người lao động phải cân nhắc kỹ để bảo đảm cho tương lai” - ông Trang chia sẻ.

Theo Luật BHXH sửa đổi năm 2014, người lao động khi tham gia BHXH bắt buộc hoặc tự nguyện mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH, nếu không tiếp tục đóng BHXH và có yêu cầu thì được nhận BHXH một lần. Tuy nhiên, nếu không cân nhắc kỹ trước khi quyết định nhận BHXH một lần người lao động sẽ bị thiệt thòi. Người lao động cần ý thức rằng thời gian đóng BHXH chính là thành quả của quá trình lao động, là một khoản tích lũy của bản thân. Chính vì vậy, khi còn trẻ, còn khả năng lao động để tạo thu nhập thì lại phải tích lũy để tránh khi về già không còn khả năng lao động sẽ trở thành gánh nặng không chỉ cho gia đình mà còn cho xã hội.

Cần nâng cao nhận thức của người lao động

Theo ông Hồ Văn Dớn - Phó Giám đốc BHXH TX. Ngã Năm, một trong những lý do khiến người lao động muốn nhận BHXH một lần là điều kiện hưởng quá đơn giản, chỉ cần nghỉ việc một năm không tiếp tục tham gia là được hưởng. Trong khi đó, điều kiện tối thiểu về thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu dài (20 năm), khiến một số người lao động nản lòng. Bên cạnh đó, tâm lý “trẻ cậy cha, già cậy con” vẫn còn nặng nề, chưa hình thành văn hóa đóng - hưởng để tự đảm bảo an sinh khi về già, cùng với điều kiện về đời sống còn khó khăn nên mong muốn có một khoản tiền để chi tiêu trước mắt...

Chị Dương Thị Chăm, ở khóm Vĩnh Mỹ, Phường 3 (TX. Ngã Năm) sau khi nghỉ công tác ở phường vẫn duy trì tham gia BHXH tự nguyện để được hưởng lương hưu. Ảnh: CHÍ BẢO

Người lao động rút BHXH một lần sẽ ảnh hưởng lớn đến hệ thống an sinh xã hội. Cụ thể, những người không có lương hưu phải đến 80 tuổi mới được hưởng trợ cấp xã hội. Trong quãng thời gian đó, họ vẫn phải lao động kiếm sống. Nếu có rủi ro về thiên tai, bệnh tật... sẽ là gánh nặng cho gia đình, xã hội. Trong khi đó, nếu có lương hưu, đồng nghĩa với việc sẽ có nguồn thu nhập ổn định, đồng thời còn được cấp miễn phí thẻ bảo hiểm y tế (BHYT) nên không phải lo lắng khi ốm đau, bệnh tật. Mức lương hưu hàng tháng cũng được tăng hàng năm theo lộ trình tăng lương của Nhà nước. Nếu so sánh giữa việc hưởng lương hưu hàng tháng và việc nhận BHXH một lần (cho cùng một khoảng thời gian đóng BHXH), thì tổng lợi ích bằng tiền khi hưởng lương hưu hàng tháng sẽ cao hơn gấp nhiều lần.

Vì vậy, theo ông Dớn, để hạn chế tình trạng này, không chỉ riêng ngành BHXH mà các cấp, các ngành, đặc biệt là các cấp công đoàn phải tập trung tuyên truyền, giải thích cho người lao động hiểu “phần thiệt” của việc nhận BHXH một lần, đừng vì lợi ích trước mắt mà hứng chịu thiệt thòi về lâu dài.
Ông Lương Thành A - Chủ tịch Hội Người cao tuổi, kiêm Chủ tịch Hội Chữ thập đỏ Phường 1 (TX. Ngã Năm) chia sẻ: “Tôi là đại lý thu BHXH, BHYT của BHXH TX. Ngã Năm. Trong quá trình công tác, tôi đã tuyên truyền cho người lao động nghỉ việc hoặc người lao động bị tinh giản biên chế nghỉ việc nắm rõ những thiệt thòi khi rút BHXH một lần và vận động họ tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện để thời gian đóng BHXH không bị gián đoạn, để được hưởng lương hưu khi đến tuổi và hưởng nhiều quyền lợi hơn”.

Chị Dương Thị Chăm, ở khóm Vĩnh Mỹ, Phường 3 (TX. Ngã Năm) cho biết: “Trước đây, tôi làm cán bộ không chuyên trách ở Phường 3, khi tinh giản biên chế tôi về nhà làm công việc khác, khi đó tôi đã tham gia BHXH bắt buộc được 4 năm. Được cán bộ ở BHXH tư vấn về những quyền lợi sau này khi hết tuổi lao động, tôi đã tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện mà không rút BHXH một lần. Với mức hỗ trợ 10% trên mức đóng BHXH hàng tháng theo mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn, nên mỗi tháng tôi chỉ tiết kiệm hơn 130.000 đồng để đóng BHXH”.

Còn Anh Đinh Văn Thanh, ở ấp Long Thành, xã Tân Long (TX. Ngã Năm) chia sẻ: “Con tôi làm ở công ty nước ngoài tại TP. Hồ Chí Minh được hơn 4 năm, sau đó chốt sổ BHXH để đi xuất khẩu lao động ở Nhật. Khi con tôi gửi tiền về, tôi vẫn tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện cho con, không rút BHXH một lần để tích lũy số tiền khi con tôi không còn sức lao động sẽ được hưởng lương hưu khi về già”.

Mục tiêu của chính sách BHXH là BHXH cho mọi người lao động, quỹ BHXH được xây dựng nhằm đảm bảo an sinh lâu dài cho người lao động. Người lao động tham gia BHXH lâu hơn thì sẽ được hưởng quyền lợi tốt hơn. Vì vậy, cần cân nhắc kỹ quyền lợi của mình khi nhận BHXH một lần, tham gia lâu dài để được hưởng quyền lợi hưu trí lâu dài, bảo đảm cho cuộc sống tương lai sau này.

Mở rộng diện bao phủ BHXH để tăng tỷ lệ người dân được hưởng lương hưu là mục tiêu quan trọng nhất của bất cứ quốc gia nào. Việc người lao động nhận BHXH một lần đồng nghĩa với việc họ tự tước bỏ quyền được đảm bảo an sinh xã hội - trở thành vấn đề đáng lo ngại cho xã hội trong tương lai. Chính vì vậy, Nghị quyết số 28-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương (khóa XII) về cải cách chính sách BHXH đặt ra yêu cầu phải chặt chẽ hơn trong quy định hưởng chế độ BHXH một lần. Đồng thời, cần có quy định phù hợp để giảm tình trạng hưởng BHXH một lần theo hướng tăng quyền lợi nếu bảo lưu thời gian tham gia BHXH để hưởng chế độ hưu trí; giảm quyền lợi nếu hưởng BHXH một lần. Có thể thấy, việc đưa ra quy định này rất phù hợp trong bối cảnh nhiều người lao động còn thờ ơ, thiếu trách nhiệm với chính bản thân mình cũng như với cộng đồng. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu rút ngắn điều kiện thời gian đóng BHXH tối thiểu được hưởng lương hưu; tăng mức hỗ trợ của Nhà nước cho người tham gia BHXH tự nguyện… để người lao động thấy được lợi ích thiết thực của việc tích lũy thời gian đóng BHXH.