Một mỏ khai thác đá ở Bolivia vô tình mở lối vào một hầm mộ cổ được xây dựng bằng cách khoét vào đá vôi. Từ khi tiếp quản, nhóm khảo cổ do giáo sư Jedu Sagarnaga (Đại học Mayor de San Andres ở La Paz - Bolivia) dẫn đầu đã khai quật được hơn 100 bộ hài cốt ước tính có niên đại hơn 500 năm, thuộc về một đế quốc hùng mạnh đã bị xóa sổ.

Đó là một khu nghĩa trang rộng lớn với nhiều bộ hài cốt có hộp sọ dị hình, phần đỉnh sọ bị kéo dài một cách kỳ quái. Ngoài ra, các hài cốt được chôn cùng hàng trăm cổ vật quý giá, bao gồm nhiều món trang sức, đồ tạo tác tinh xảo bằng đồng. Các trang sức của phụ nữ quý tộc trong mộ cổ rất đẹp và đa dạng từ vòng tay, dây chuyền, cài tóc, băng đô…

Ban đầu, các nhà khảo cổ nghi ngờ rằng các hài cốt có thể thuộc về một trong hai đế chế hùng mạnh là người Pacajes thuộc đế quốc Tahuantinsuyo hoặc người Inca (những kẻ xâm lược đã xóa sổ đế chế Tahuantinsuyo vào thế kỷ 15).

Những người Inca tiếp tục cai trị một thời gian dài cho đến khi bị người Tây Ban Nha xâm lược vào cuối thế kỷ 16.

Các bước kiểm tra tiếp theo cho thấy họ đều là người Inca. Những hộp sọ dị hình nói trên không phải do một nghi lễ khủng khiếp nào, mà dường như những người đó đã tìm cách kéo dài hộp sọ của mình khi còn sống bằng các công cụ bí ẩn như dấu ấn cho một địa vị xã hội cao.

Nhiều kẻ trộm mộ đã cướp phá nghĩa trang cổ này trong quá khứ nhưng có lẽ do quy mô lớn  nên những thứ còn lại vẫn khá đồ sộ. Ông Wilma Alanoca, Bộ trưởng Bộ Văn hóa Bolivia, gọi đây là "một khám phá chưa từng thấy".

Việc khai quật đã bắt đầu vài tháng trước nhưng đến nay mới được công bố rộng rãi.