Khi mặt trời chưa lên, đứng trên đỉnh Pạc Sủi nhìn xuống lòng thung, từng đám mây trắng bồng bềnh lững lờ bay trên thác nước, xa xa những mái nhà ẩn hiện dưới làn sương sớm, tiếng mõ lốc cốc của những đàn trâu béo tròn người dân bản thả rông lên núi phát ra từ sau những lùm cây mỏm đá còn vương vấn sương mù. Xuống thấp hơn gần thác nước, tiếng thác chảy ào ào, tung bọt trắng xóa, trong không gian tĩnh lặng, mùi hương rừng thoảng vẳng nghe tiếng chim hót cùng tiếng chim “bắt cô trói cột” xen nhau chào đón bình minh làm không gian càng trở nên huyền ảo.
Hai bên bờ những bụi nứa, bụi tre cây cong cong bên dòng suối, những chú chuồn chuồn, bướm rừng sặc sỡ nhởn nhơ bay, đậu bên những cánh hoa rừng, nước chảy róc rách luồn qua khe đá cuốn theo những chiếc lá, cánh hoa xoay tròn, trôi theo dòng nước trong vắt.
Vào mùa mưa, nước nhiều, thác nước trải rộng trắng xóa ào ào tuôn chảy, trông xa như một mái tóc mượt mà của người con gái trải dài bên sườn núi. Cái tên Pạc Sủi theo tiếng dân tộc là nước trắng cũng bắt nguồn từ đây.
Chuyện xưa kể rằng, ngày xưa ở vùng này non xanh nước biếc, hoa nở bốn mùa, cây trái xanh tươi, từng nương lúa chín vàng trải dài trên những sườn núi. Mùa màng bội thu, người dân no ấm. Trong vùng, có một đôi trai gái yêu nhau tha thiết, chàng trai phát nương, săn bắt. Cô gái cấy hái, đan lát, thêu thùa. Cô đẹp đến nỗi mỗi lần lên nương con chim thấy nàng quên hót, con thú quên đi, ngẩn ngơ ngắm nhìn. Mỗi lần nàng cất tiếng hát thanh như tiếng nước lùa trong ống, tiếng hát vút cao như thấu tận trời mây, lúc hạ xuống mênh mang như chan hòa trên khắp núi rừng, nương rẫy, bên tiếng sáo dập dìu của người yêu ngân nga vút tận mây trời. Họ định khi thu hoạch xong mùa lúa, ăn mừng cơm mới sẽ cưới nhau.
Nhưng cuộc sống yên vui bỗng bị một con quỷ dữ đến phá hoại mùa màng, bắt gà lợn trâu bò của dân ăn thịt, độc ác hơn nguồn nước duy nhất bị con quỷ chặn lại, gây nên hạn hán, không ai còn dám lên nương. Cuộc sống của bản làng vô cùng khổ cực.
Quyết tâm diệt trừ quỷ dữ, chàng trai và cô gái dẫn đầu những trai tráng khỏe mạnh dũng cảm trong làng lên đường đánh đuổi ác quỷ cứu xóm làng. Cuộc chiến đấu diễn ra ác liệt, nhiều trai làng ngã xuống dưới móng vuốt của quỷ dữ, cô gái và người yêu vẫn kiên cường chiến đấu, bất chấp hiểm nguy. Con ác quỷ vồ lấy chàng trai toan xé xác, cô gái dùng hết sức lao vào dùng mái tóc dài của mình xiết cổ quỷ dữ, chàng trai nhân cơ hội đó giết được con quỷ. Chàng trai đỡ cô dậy nhưng cô đã tắt thở. Dòng nước mắt bi thương của chàng hòa cùng dòng máu từ vết thương chảy đầm đìa trên má. Chàng đứng bất động ngày này qua ngày khác và biến thành dãy núi ngàn đời ôm ấp người mình yêu quý trong lòng. Mái tóc của cô gái biến thành dòng suối trắng như dải lụa vắt ngang sườn núi, đôi giày nhỏ xinh của cô trôi theo dòng suối biến thành hoa địa lan tuyệt đẹp.
Thác Pạc Sủi với hơn mười tầng từ chân núi lên đến đỉnh. Có những tầng bạn có thể leo dễ dàng, có những tầng vách đá dựng đứng phải cắt rừng, vượt qua gai góc dây leo chằng chịt, vượt qua vách đá xong lại phải lấy dây rừng buộc vào cây rồi tụt xuống lòng suối đi tiếp. Hai bên bờ cây rừng cổ thụ, dây leo chằng chịt che kín lòng suối, mùa phong lan nở những khóm lan rừng đủ màu tuyệt sắc bám trên những cành cổ thụ rêu phong, mùi hoa trứng gà thơm nức cả một quãng rừng, những tảng đá to rộng bằng phẳng như một mặt sàn lớn, rồi những đoạn dài toàn những tảng đá lớn lổng chổng như thạch trận, có những tảng đá lớn xếp chồng lên nhau tạo nên những động đá nhỏ ngay giữa dòng suối, càng lên cao không khí càng trong lành, dọc theo dòng thác xen lẫn những vạt nương của người dân tộc Thanh Y,Thanh Phán.
Rồi đột nhiên dòng suối bị tách đôi vì một tảng đá lớn chặn giữa dòng, phía dưới vách đá hõm sâu vào, nước từ trên cao chảy xuống tạo thành một màn nước mỏng trông rất kỳ thú, càng lên cao dòng nước trong suối nhỏ dần, rồi không còn tí nước nào chảy nữa. Ở dưới chân thác là những hồ nước lớn nhỏ. Những tưởng trên đỉnh núi phải có hồ nước thật lớn cung cấp cho dòng thác chảy quanh năm, nhưng tuyệt nhiên khô hạn chỉ thấy dòng nước nhỏ chảy ri rỉ qua kẽ đá, lạ kỳ thay càng xuống dưới nước chảy càng nhiều.
Đứng trên đỉnh Pạc Sủi núi trọc đầy cỏ xanh mướt, hoa sim, hoa mua nở tím rừng hoang. Từ đây nhìn về thị trấn Tiên Yên cả một vùng rộng lớn bao la hiện lên trong tầm mắt, dòng sông Tiên Yên như một sợi chỉ bạc uốn lượn quanh co qua những núi đồi, đồng lúa chín vàng, xa mờ kia là bờ biển Mũi Chùa, Vạn Hoa, một màu nước bạc lấp lánh dưới ánh mặt trời, xa nữa về hướng đông là huyện Đầm Hà, một dải núi sông hùng vỹ…
Đến đây bạn đừng quên phong tục giống chợ tình ở Sapa, nhưng một năm chỉ có một lần kéo dài ba ngày vào tháng tư âm lịch, trai gái vợ chồng có thể thoải mái tìm, tâm sự với người yêu cũ, vì một lý do nào đó không lấy được nhau, nay cứ một năm một lần lại tìm nhau chuyện trò, chia sẻ…
Đến thác Pạc Sủi hoặc đến Tiên Yên bạn có thể được thưởng thức món thịt gà Tiên Yên nổi tiếng và món xôi vò ăn cùng món khau nhục đặc sản nức tiếng thơm ngon, ai đã từng được thưởng thức một lần sẽ nhớ mãi không quên …
