Năm 2020, ngành bảo hiểm xã hội phát hiện hơn 19 nghìn trường hợp hưởng trợ cấp thất nghiệp không đúng quy định. Tuy nhiên, việc thu hồi tiền trợ cấp thất nghiệp cũng gặp khó khăn.
Lao động tìm hiểu thông tin tại Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội (Ảnh minh họa: NGUYỆT HÀ).
Hơn 19 nghìn trường hợp hưởng không đúng quy định
Phó Trưởng Ban Thực hiện chính sách Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam Đào Duy Hiện cho hay, hiện nay, vẫn còn tình trạng người lao động (NLĐ) chủ động nghỉ việc để hưởng chế độ bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) trong khi đơn vị vẫn bố trí được việc làm cho NLĐ; NLĐ hưởng chế độ thai sản chủ động xin nghỉ việc để hưởng cả trợ cấp thai sản và trợ cấp thất nghiệp (TCTN).... Bên cạnh đó, tình trạng người hưởng TCTN khi có việc làm khai báo không trung thực diễn ra khá phổ biến.
Hằng tháng, trong quá trình tổ chức chi trả TCTN cho người hưởng, cơ quan BHXH thường xuyên kiểm tra tình trạng tham gia BHXH, BHTN của NLĐ để phát hiện các trường hợp hưởng không đúng quy định (vừa hưởng TCTN mà có việc làm - đóng BHXH, BHTN, vừa hưởng TCTN vừa hưởng lương hưu) để chuyển cho cơ quan lao động - thương binh và xã hội (LĐ-TB và XH) ra quyết định chấm dứt hưởng.
Ông Đào Duy Hiện.
Cũng theo ông Đào Duy Hiện, riêng trong năm 2020, cơ quan BHXH đã rà soát, phát hiện hơn 18 nghìn trường hợp vừa hưởng TCTN vừa đóng BHXH. Qua đó, đề nghị cơ quan có thẩm quyền rà soát và dừng chi trả khoảng 62 tỷ đồng. Đồng thời, có 1.250 trường hợp vừa hưởng TCTN vừa hưởng lương hưu với số tiền đề nghị dừng chi trả hơn 5 tỷ đồng.
Trước đó, trong năm 2018, Kiểm toán Nhà nước đã phát hiện và đề nghị rà soát hơn 2.000 trường hợp hưởng không đúng quy định. Số tiền kiến nghị thu hồi tới hơn 14 tỷ đồng.
Hiện nay, theo quy định trong Nghị định số 61/2020/NĐ-CP, người hưởng TCTN có việc làm hoặc hưởng lương hưu thì bị chấm dứt hưởng kể từ ngày có việc làm, hoặc từ ngày hưởng lương hưu theo quy định.
Ngoài ra, những trường hợp này, nếu không thực hiện khai báo đúng quy định (không trung thực), sẽ không được bảo lưu thời gian đóng BHTN tương ứng với thời gian hưởng TCTN còn lại. Đồng thời, có thể bị xử phạt hành chính theo quy định tại Nghị định số 28/2020/NĐ-CP ngày 1-3-2020 của Chính phủ.
Do đó, để bảo đảm quyền lợi chính đáng của bản thân, người hưởng TCTN khi thuộc một trong các trường hợp bị chấm dứt hưởng TCTN theo quy định tại điều 53 Luật Việc làm cần phải thực hiện đúng các quy định về khai báo tình trạng việc làm.
Thu hồi tiền cũng gặp khó
Ông Đào Duy Hiện (BHXH Việt Nam) nhấn mạnh, nguyên nhân dẫn đến kết quả thu hồi tiền TCTN hưởng sai quy định thấp có nhiều nguyên do.
Nguyên nhân thứ nhất là theo quy định tại Khoản 1 và Khoản 2 Điều 21 Nghị định số 28/2015/NĐ-CP ngày 12-3-2015 để xác định thời điểm chấm dứt hưởng TCTN của NLĐ căn cứ vào các giấy tờ có liên quan đến việc chấm dứt hợp đồng lao động (HĐLĐ) (HĐLĐ, hợp đồng làm việc (HĐLV), quyết định tuyển dụng) do NLĐ cung cấp. Do đó, việc ra quyết định chấm dứt hưởng TCTN đối với những trường hợp này thường mất rất nhiều thời gian. Thậm chí có trường hợp không thực hiện chấm dứt hưởng TCTN do NLĐ không phối hợp cung cấp thông tin theo quy định.
Nguyên nhân thứ hai là NLĐ không hợp tác hoặc không liên lạc được với NLĐ.
Nguyên nhân chủ yếu là do NLĐ không hợp tác trong việc cung cấp các giấy tờ để làm thủ tục chấm dứt hưởng theo quy định cũng như không hợp tác trong việc hoàn trả lại số tiền hưởng sai quy định.
Để giải quyết vấn đề này, BHXH Việt Nam sẽ kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền khi sửa đổi các quy định của pháp luật có liên quan.
Cụ thể như, cần bổ sung quy định về thủ tục chấm dứt hưởng TCTN đối với các trường hợp hưởng TCTN sai quy định do cơ quan có thẩm quyền (cơ quan thực hiện chính sách, cơ quan thanh tra, kiểm tra việc thực hiện chính sách) phát hiện ra mà có bằng chứng cụ thể thì có thể ra quyết định chấm dứt hưởng TCTN.
Bổ sung trách nhiệm của đơn vị sử dụng lao động cung cấp HĐLĐ/HĐLV của NLĐ bị phát hiện vừa đóng BHXH vừa hưởng TCTN đề làm căn cứ chấm dứt hưởng TCTN.
Cho phép cơ quan thực hiện chính sách BHTN (cơ quan LĐ-TB và XH, cơ quan BHXH) thu hồi tiền TCTN thông qua các biện pháp khấu trừ các tiền hưởng các chế độ khác của NLĐ nếu có phát sinh sau đó.
Đến nay, BHXH Việt Nam đã triển khai giao dịch điện tử trong lĩnh vực thu BHXH, BHYT, BHTN và cấp sổ BHXH tại 63 tỉnh, thành phố; chuẩn bị đầy đủ hạ tầng, sẵn sàng kết nối, chia sẻ dữ liệu về BHTN với cơ quan lao động, thống nhất dự kiến sẽ trao đổi dữ liệu thông qua trục tích hợp quốc gia (NGSP) do Bộ Thông tin và Truyền thông là đầu mối quản lý.
Trong khi chưa thực hiện kết nối, chia sẻ dữ liệu về BHTN giữa hai ngành, BHXH Việt Nam đã có công văn chỉ đạo cấp tài khoản tra cứu trên Cổng thông tin BHXH Việt Nam (tại địa chỉ https://baohiemxahoi.gov.vn) nhằm hỗ trợ các cán bộ nghiệp vụ thuộc các trung tâm dịch vụ việc làm tra cứu những thông tin về tình trạng đóng BHXH, BHTN, tình trạng hưởng chế độ BHXH của người đề nghị hưởng TCTN.
Do đó, triển khai giao dịch điện tử trong giải quyết các chế độ BHTN; đồng thời thực hiện liên thông, chia sẻ dữ liệu về BHTN giữa hai ngành để đối chiếu, quản lý đối tượng hưởng BHTN chặt chẽ, kịp thời và chính xác.
Ông Trần Tuấn Tú.
Còn theo ông Trần Tuấn Tú, Trưởng phòng BHTN (Cục Việc làm, Bộ LĐ-TB và XH), các cơ quan thực hiện, cơ quan thu - chi và quản lý Quỹ BHTN đang nỗ lực ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT), cũng như cải cách thủ tục hành chính để NLĐ và NSDLĐ có thể tiếp cận dễ dàng hơn trong tham gia hay thụ hưởng chính sách BHTN.
Bộ LĐ, TB và XH đã được Chính phủ giao xây dựng nghị định về cơ sở dữ liệu BHXH nói chung, trên cơ sở dữ liệu của cơ quan BHXH cũng như các bộ, ngành liên quan, nhằm đẩy nhanh ứng dụng CNTT trong triển khai thực hiện BHXH, BHTN.
Hy vọng, trong thời gian sớm nhất, sẽ triển khai những thủ tục có thể giao dịch điện tử để giảm thiểu tối đa thời gian, tiền đi lại, chi phí khác trong chính sách BHTN với NLĐ và NSDLĐ.
