Ảnh minh họa: B.T
Bùn chắt chiu từ những hạt phù sa bé nhỏ, tạo nên một dòng dinh dưỡng nuôi nấng không biết bao nhiêu cây cối, tạo nên mùa màng ấm no. Cây lúa gật gù, dây khoai xanh ngời tỏ lòng biết ơn bùn. Bùn là ân nhân của cây cối, của những người nông dân khổ cực. Mẹ là một nông dân, chân mẹ lúc nào cũng lấm tấm bùn bám dính. Mẹ kể về bùn như là người bạn thân thiết của mình. Mỗi ngày có hai mươi bốn giờ đồng hồ thì mẹ có gần nửa thời gian làm bạn với bùn. Mẹ làm cỏ lúa, nhổ cỏ khoai, đi dẫn nước, thậm chí có lúc còn cày bừa thay cha.
Bùn vẽ nên bóng hình mẹ tảo tần, người nông dân lam lũ, vẽ nên những lo toan hằn sâu trong đáy mắt giếng khơi thăm thẳm, cả một đời chẳng biết bao giờ mới hết khổ cực. Những đứa trẻ quê cũng gắn bó với bùn từ rất sớm. Dường như mỗi đứa trẻ chúng tôi ngày ấy chẳng so đo, tị nạnh hay cảm thấy mình bất hạnh mà vui vẻ giúp đỡ cha mẹ từ tuổi còn rất nhỏ. Chăn trâu, cắt cỏ, mò cua, bắt ốc… bùn dính bết hết cả lên mặt, tạo những đường vẽ nguệch ngoạc nhưng lại là năm tháng ấu thơ bình yên vô bờ bến.
Trên lưng trâu, chúng tôi ê a khúc đồng dao mới học, cầm sáo trúc tự chế thổi những bản nhạc không tên. Thi thoảng gió thoảng qua, hương bùn đong đưa dịu nhẹ… Bùn quyện chặt cả tuổi thơ tôi. Củ khoai nướng trên tay cũng có hương vị của bùn. Hạt thóc mót về từ ruộng bùn cũng hiện diện. Hương bùn đôi khi còn vương trên cả những bữa ăn, bát cơm trắng nóng dẻo.
Nỗi nhớ về bùn, hình ảnh rõ nét trong tôi là những lần mẹ làm đồng về. Mẹ sẽ ra giếng khơi, múc gầu nước thật to dội sạch bùn dưới chân. Bùn lênh loáng tan chảy, tôi phụ mẹ cọ những vết bùn còn sót lại nơi gót chân. Mẹ tôi nói, làm nông dân khổ quá, bùn cứ dính mãi không thôi. Những người cha, người mẹ quê luôn có những lời động viên gián tiếp như vậy, tạo động lực cho con cái thoát khỏi cảnh ruộng đồng lam lũ. Hương bùn ướp vào làn khói thuốc của cha, những đường cày khó nhọc, những nhát cuốc nặng trĩu. Và cả trên những vết chân chim chằng chịt quanh khóe mắt.
Bây giờ tôi đã lớn khôn, thoát cảnh ruộng đồng, thoát sình bùn như mong ước của cha mẹ nhưng thật lạ, có nhiều đêm mủi lòng nhớ quê tôi lại thương về mùi bùn năm xưa. Cái mùi ngai ngái, hăng hắc ấy cứ chập chờn, lởn vởn trong tôi mãi thôi. Thèm xiết bao được trở về ngày xưa thơ bé cùng đám bạn chăn trâu, cắt cỏ, đi cấy, đi gặt, bắt châu chấu, cào cào… với mùi bùn lúc nào cũng quẩn quanh bên người. Với tôi, mùi bùn không chỉ là ký ức, mà còn là một phần quan trọng trong hành trang vào đời của tôi.
