Khi gà trống... bị gọi là thú dữ
Trong bài tập đọc "Chuột út" trong SGK Tiếng Việt lớp 1, bộ sách Cánh Diều, đưa ví dụ: "Mẹ bận làm bếp. Chuột út buồn, lũn cũn đi ra sân. Đến trưa, về nhà, nó ôm mẹ kể: Mẹ ạ, trên sân có một con thú dữ lắm. Mũ nó đỏ, mỏ nhọn, mắt thô lố. Nó quát rõ to. Con sợ quá. Chuột mẹ đáp: Con thú đó rất hiền. Nó chỉ muốn đùa con". (Theo Lép-Tôn-Xtôi)". Bên dưới ví dụ là phần: "Đố em, con thú dữ chuột út gặp là con gì?".
Nhiều câu chữ, hình ảnh trong bộ sách Cánh Diều của sách giáo khoa Tiếng Việt 1 đang bị phê phán Ảnh: NGUYÊN LÂM
Trên diễn đàn của giáo viên (GV) tiểu học, các GV bày tỏ không thể lý giải nổi vì sao gà trống vốn chỉ là một con vật bình thường lại hóa thành… thú dữ trong sách. Thậm chí, nếu trích dẫn theo nhà văn nổi tiếng Lép-Tôn-Xtôi thì cũng là trích dẫn sai. Bản gốc câu chuyện khi được dịch ra hoàn toàn khác, người viết SGK đã làm mất hẳn ý nghĩa câu chuyện, vừa làm cho lời văn thô, mất ý nghĩa vừa phản giáo dục, tạo sự liên tưởng sai cho trẻ em về sự vật, hiện tượng.
Cũng ở bộ sách Cánh Diều, nhiều chỗ sử dụng ngôn ngữ địa phương, không mang tính phổ thông, gây khó hiểu cho HS, thậm chí GV cũng thấy… choáng. Chẳng hạn, nhóm biên soạn thay vì viết "nhai" thì dùng những từ như "nhá" (nhá cỏ, nhá dưa), gà con viết thành "gà nhiếp"… Nhiều GV ở TP HCM khi tham khảo các bộ sách cũng không thể nào hiểu được từ "gà nhiếp". Có vẻ nhóm biên soạn chỉ hướng đến một bộ phận HS vùng Bắc Bộ.
Đáng nói hơn là bộ sách trên còn đưa những bài tập đọc thiếu tính giáo dục, thậm chí cổ xúy bạo lực. Chẳng hạn, ở một bài tập đọc đưa ra ví dụ: "Cá hết, cò tìm cua, cua nửa tin nửa ngờ, cò dỗ: Hồ kia to lắm cua sẽ mê tít. Cua để cò đưa đi, cò cắp cua đến gò đất nhỏ. Nó mổ cua. Cua bèn giơ gươm, kẹp cổ cò. Cò van xin, cua bắt cò đưa nó về hồ cũ".
Một ví dụ khác: "Cò kiếm ăn ở ven hồ. Gặp cá rô, nó ra vẻ thật thà: Dăm hôm nữa, hồ bị tát cạn, cá tôm sẽ bị bắt hết. Đàn cá nhờ cò giúp. Cò hứa đưa đàn cá đến xóm bên. Lũ cá nghe cò. Thế là cò dần chén hết đàn cá".
Nhiều GV chỉ ra rằng viết SGK không những đòi hỏi kiến thức chuẩn, phù hợp tâm lý lứa tuổi mà còn phải đủ sự tinh tế, những bài học phải mang lại một giá trị, một ý nghĩa nào đó. SGK mà đưa những kiến thức cổ vũ bạo lực, lươn lẹo để dạy cho HS lớp 1 sẽ rất phản giáo dục".
Vô nghĩa, nhảm nhí
Còn có khá nhiều "hạt sạn" ngớ ngẩn trong SGK khiến GV và cả phụ huynh ngao ngán.
Chị Minh Anh - một phụ huynh tại quận Thủ Đức, TP HCM - nói rằng không thiếu những ví dụ tinh tế, những câu chuyện dễ hiểu, có ý nghĩa để đưa vào sách nhưng chẳng hiểu sao các nhà viết sách và những người thẩm định không hiểu gì về tâm lý của trẻ em lớp 1. Các em còn nhỏ, tâm hồn như tờ giấy trắng nhưng những bài học đầu đời lại được học những điều nhảm nhí, vô nghĩa. Nếu lấy lý do chỉ là tìm ví dụ để giúp các bé học vần thì đó là lý do khiên cưỡng, khó chấp nhận. Đơn cử ở một bài tập đọc: "Chị Thơm ra đề: Cặp của Bi có 3 quả cam. Bi đáp: Em chả đem cam ra lớp. Chị ví dụ mà… Chị tiếp nhé: Bi cho em Bốp 1 quả. Chị nhầm ạ. Em Bốp chỉ bú tí mẹ. Thì chị ví dụ mà…".
Hoặc trong bài "Hai con ngựa", SGK viết như sau: "Bác nông dân nọ có một con ngựa tía, một con ngựa ô. Ngựa tía biếng nhác, còn ngựa ô làm lụng vất vả. Một đêm, ngựa tía thắc mắc: Chị làm hùng hục như thế để làm gì? Ngựa ô ngạc nhiên: Không làm thì ông chủ mắng. Chủ mà giục em làm, em sẽ trốn. Ngựa ô lẩm bẩm: Có lí lắm".
Từ bao đời nay, tiếng kêu của con quạ gắn liền với hai từ: "quạ, quạ" nhưng trong sách, ở bài tập đọc, "Thỏ thua rùa" lại biến thành "quà, quà". Cụ thể như sau: "Thỏ nghĩ rùa sẽ thua. Nó la cà nhá cỏ, nhá dưa, lơ mơ ngủ. Rùa tự nhủ: Ta sẽ cố. Giữa trưa, chị quạ "quà quà": A, thỏ thua rùa".
Cô Hồ Minh Anh - GV tại quận 3, TP HCM - chia sẻ rằng cảm giác khi đọc SGK Tiếng Việt lớp 1 là có quá nhiều bài học mang tính ngụ ngôn, hàm ý. Thể loại ngụ ngôn thường mang tính hàn lâm, phải có sự liên tưởng và giải thích cặn kẽ. Hơn nữa, nếu đã là một câu chuyện ngụ ngôn yêu cầu phải trích dẫn đầy đủ, nếu cắt xén, biến tấu thì ý nghĩa câu chuyện bị thay đổi hoàn toàn, dễ phản cảm. Chưa kể độ tuổi HS lớp 1, làm sao các em có thể đặt ngược vấn đề, hiểu ý nghĩa sâu xa của câu chuyện. Ở độ tuổi các em, chỉ cần những bài tập đọc đơn giản, bình dị, ngắn gọn, dễ hiểu.
Cần phải sửa đổi kịp thời
Theo bà Tô Thụy Diễm Quyên, chuyên gia giáo dục toàn cầu của Microsoft, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần thành lập ngay một hội đồng, có đại diện của NXB để kịp thời sửa chữa, thay thế các nội dung, bài viết chưa phù hợp, những "hạt sạn" trong SGK. Theo bà Quyên, SGK như là "khuôn vàng thước ngọc" nên phải mang tính định hình, tính giáo dục. Sách chỉ nên dùng ngữ liệu là những câu chuyện đẹp, ngôn từ đẹp, định hướng tốt, giáo dục lối sống, kỹ năng và có thể lấy từ chính những câu chuyện có thật trong cuộc sống hằng ngày để giáo dục HS.
Bài và ảnh: Đặng Trinh - (nld.com.vn)
T/h: H.Phong (dongbang.vn)
