Tất nhiên, chuyện bên nào sai thì bên đó phải chịu trách nhiệm. Và việc xác minh Big C có vi phạm luật cạnh tranh hay không thì phải do chính Bộ Công thương xem xét, điều tra. Tuy nhiên, đã đến lúc các doanh nghiệp (DN) Việt phải tìm cách đứng trên đôi chân của chính mình, mà không phải dựa dẫm vào bất cứ một đối tác nào.
DN may mặc phản ứng việc Big C ngừng nhập hàng hôm 3/7 (Ảnh: T.Phương)
Dùng luật và kinh tế thị trường
Theo TS Đinh Thế Hiển, Việt Nam đã ký với EU về Hiệp định Thương mại Tự do (EVFTA), cho thấy nền kinh tế thị trường của ta phát triển tốt, được EU công nhận. Thế nhưng, nếu chúng ta chỉ thích nước ngoài (EU, Asian...) cho chúng ta bán hàng tự do, thuế tốt; mà chúng ta lại muốn (yêu cầu) họ phải bán hàng Việt Nam tại nước mình thì không thể hiện tinh thần đó. Nếu các bài báo tẩy chay Big C vì không bán hàng may mặc Việt Nam, và nếu điều đó không sai pháp luật, thì tin này đăng ở EU, ở Mỹ sẽ khiến họ nhìn nhận Việt Nam hợp tác theo luật kinh tế như thế nào.
Ông Hiển cho rằng, vụ việc này cứ áp dụng theo luật và kinh tế thị trường để xem xét. Nhiều người cho rằng vụ việc này đẩy lên thì chúng ta bị mất chủ quyền bán lẻ ở sân nhà. Nhưng ông Hiển lại có ý kiến khác: Nếu Big C chỉ do vốn lớn mà bán hàng Thái thành công ở Việt Nam thì tôi không tin, vì Auchan có vốn và danh tiếng lớn hơn nhiều, nhưng họ đã thất bại ở Việt Nam và phải bán lại cho Sài Gòn Co.Op.
"Điều này cho thấy không phải vốn lớn là thắng, mà phải do kinh doanh đáp ứng được người tiêu dùng. Hiện nay chúng ta có nhiều siêu thị lớn như Co-opmart, Aone... ngoài ra hệ thống bán lẻ dạng cửa hàng và chợ chiếm tới 60%, bên cạnh đó kinh doanh online đang phát triển rất mạnh, đặc biệt trong lĩnh vực thời trang thì không có chuyện Big C sẽ làm mất chủ quyền bán lẻ Việt Nam”, ông Hiển nhận định.
Trong khi đó, TS Vương Thanh Long, chuyên gia kinh tế và thương hiệu lại chia sẻ, một khi chúng ta mất đi quyền quyết định kênh phân phối thì hệ thống sản xuất sẽ gặp thách thức và mất quyền chủ động. Đó là cách chơi của những nước tư bản. Họ tập trung vào những điểm yết hầu của kinh doanh như: R&D, Marketing, Thương hiệu và Phân phối.
“Với thế mạnh thương hiệu quốc gia Thái Lan thì việc thay thế sản phẩm họ vào là điều dễ hiểu. Còn lại là vấn đề của Việt Nam thôi”, ông Long nói.
Cũng theo chia sẻ của ông Long, có 2 vấn đề mà DN Việt phải làm "ngay và luôn". Đó là, hiện nay DN Việt chất lượng sản phẩm, công tác R&D rất tốt, nhưng thiếu thứ nhất là đầu tư thương hiệu, việc phát triển thương hiệu bền vững và có chiến lược còn rất yếu. Thứ 2 là đầu tư kênh phân phối bài bản và chủ động, chủ yếu dựa vào các kênh khác, khi gặp vấn đề là coi như ảnh hưởng đến sản xuất kinh doanh.
Một số chuyên gia kinh tế khác thì lại khẳng định, vấn đề chiết khấu luôn là cuộc chơi của siêu thị, nếu DN yếu thế khó mà thương lượng được. Tuy nhiên, theo các chuyên gia này, kênh phân phối truyền thống còn rất nhiều tiềm năng, DN có thể triển khai tốt nếu hỗ trợ tích cực các điểm tạp hóa, chợ... với chi phí quảng bá sản phẩm thấp, đồng vốn quay nhanh, có lợi hơn nhiều thay vì bán hàng vào siêu thị phải ngâm vốn và chiết khấu cao.
Thua trên sân nhà, trách nhiệm của ai?
Luật sư Phạm Ngọc Hưng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM thì cho biết, ông cũng chưa nắm rõ được các hợp đồng giữa Big C và DN dệt may Việt Nam, nên chưa thể đánh giá về tính pháp lý. Không biết trong hợp đồng có quy định việc Big C được ngưng hợp đồng mua hàng một cách đột xuất như vậy hay không?
“Tôi cũng không rõ các DN Việt mình có xem xét một cách rõ ràng hợp đồng cụ thể giữa DN với Big C hay không. Giả sử hợp đồng đó không cho Big C quyền tạm ngưng hợp đồng, không nhập hàng nữa mà không có lý do chính đáng thì chắc chắn Big C phải bồi thường. Nên nhớ, DN dệt may đã có kế hoạch sản xuất, rồi phải đặt vải, thuê nhân công... và họ đã làm cả 6 tháng đến 1 năm trước đó. Việc Big C tạm ngưng bất ngờ thì họ trở tay không kịp, không lẽ ngưng sản xuất và còn công nợ, nhân công, mặt bằng... ảnh hưởng rất lớn tới các DN. Mà theo Luật Dân sự quy định, ai gây thiệt hại thì người đó phải bồi thường", ông Hưng nhận xét.
Kế đến, phải xem xét khía cạnh là có hay không có việc vi phạm luật cạnh tranh (tức là cạnh tranh không lành mạnh)? Trong Luật Cạnh tranh, điều 11 có nêu về thỏa thuận hạn chế cạnh tranh, tức là thỏa thuận giữa Big C với các doanh nghiệp hàng Thái Lan hay không, để đẩy hàng Việt Nam ra và đưa hàng Thái Lan vào?
“Nếu có thoả thuận này, thì siêu thị này đã vi phạm thỏa thuận hạn chế cạnh tranh, đều này bị cấm. Trong điều 11 có nhiều khoản cấm, chẳng hạn như khoản 4, 5, 6 cấm thỏa thuận để một bên hay các bên thỏa thuận, thắng thầu, tham gia thầu, cung cấp hàng hóa, cung ứng dịch vụ hay là thỏa thuận ngăn chặn, kìm hãm không cho DN khác tham gia thị trường... Tất nhiên, việc này phải do Bộ Công thương làm, làm ngay và luôn chứ không phải là để DN tự “lọ mọ” làm, chờ DN gửi đơn lên rồi mới nghiên cứu thì thua, phải bắt tay vào cuộc ngay để xem xét vấn đề này”, ông Hưng đánh giá.
Về góc độ kinh tế, ông Hưng cho biết hiện các hệ thống phân phối cao cấp của nước ngoài đầu tư và đã chiếm trên 50% các hệ thống trong phân phối hiện đại của Việt Nam. "Đây là điều mà chúng ta không làm chủ được. Do đó, chắc chắn có sự ưu tiên cho hàng của người ta", ông Hưng khẳng định.
"Sắp tới tình hình sẽ căng hơn nhiều, nếu lực lượng, hệ thống phân phối của mình không mạnh. Trong khi hàng hóa của họ tốt, họ sẽ giành hết thị trường và lúc đó DN Việt sẽ thua ngay trên sân nhà", ông Hưng nói thêm.
Mặt khác, Nhà nước cần có chính sách ưu đãi cho những DN Việt mở hệ thống phân phối... lúc đó các DN Việt Nam mới có hệ thống phân phối tốt, không phụ thuộc vào hệ thống phân phối của nước ngoài.
"Bên cạnh đó, bản thân các DN Việt cũng cần phải xem lại mình, tức là hàng hóa của anh có đáp ứng chất lượng hàng hóa, mẫu mã để tồn tại trong các siêu thị cao cấp hay không. Vì những sản phẩm tốt, bán chạy thì siêu thị nào cũng nhận chứ không phải chỉ hàng Thái Lan. Nếu quầy kệ của mình trưng bày một sản phẩm, chất lượng, mẫu mã không bảo đảm, để cả năm không ai mua thì chắc chắn họ không cho mình bán nữa", ông Hưng kết luận.
