Được biết, tụy (còn gọi là lá mía) là một tuyến phẳng nằm ở vùng bụng trên phía sau dạ dày (ảnh), với chiều dài khoảng 18cm và rộng 4cm. Nó thực hiện hai chức năng quan trọng gồm tiết ra enzyme tiêu hóa đồng thời sản xuất insulin và glucagon - 2 hoóc-môn kiểm soát lượng đường glucose trong máu và các axít béo.
Ảnh: cancer-treatment-abroad.com
Rà soát các yếu tố nguy cơ
Tuy ung thư tụy chỉ chiếm 3% trong tất cả các loại ung thư, song các chuyên gia cho biết đây là một trong những bệnh gây tử vong cao nhất, bởi các triệu chứng hầu như không biểu hiện cho tới khi bệnh chuyển sang giai đoạn tiến triển và không thể chữa trị. Đơn cử, trong 55.440 trường hợp được chẩn đoán mắc ung thư tụy tại Mỹ trong năm nay, có đến 44.330 ca được dự báo sẽ tử vong trong vòng vài tháng, nên nó được xem là nguyên nhân gây tử vong vì ung thư nhiều thứ 4 tại nước này (chỉ sau ung thư phổi, đại trực tràng và vú). Hơn thế nữa, ung thư tụy còn đang trên đà trở thành bệnh ung thư gây chết người đứng thứ 2 vào năm 2030.
Bên cạnh các yếu tố nguy cơ phổ biến nhất vốn nằm ngoài tầm kiểm soát của bệnh nhân – như tuổi tác cao, chủng tộc hoặc có từ 2 người thân (như bố mẹ, anh chị em ruột) từng mắc bệnh, những yếu tố có thể kiểm soát lại là mối quan ngại lớn nhất hiện nay. Cụ thể là ngoài hút thuốc (chiếm 20-25% nguyên nhân gây bệnh), những yếu tố nguy cơ lớn nhất dẫn đến ung thư tụy là béo phì, tiểu đường típ 2 và Hội chứng chuyển hóa – đều đang tăng lên tới cấp độ bệnh dịch trong những năm gần đây.
Bác sĩ Donghui Li, một chuyên gia dịch tễ học phân tử tại Trung tâm Ung thư MD Anderson ở Houston, cho biết những dữ liệu thu thập trong nhiều nghiên cứu đã chứng minh mối quan hệ giữa ung thư tụy với béo phì. Theo đó, chỉ số khối cơ thể (BMI) càng cao thì nguy cơ mắc ung thư tụy càng cao và béo phì góp phần vào cả giai đoạn khởi phát lẫn tiến triển của bệnh.
Mặt khác, béo phì còn là yếu tố nguy cơ hàng đầu làm khởi phát bệnh tiểu đường típ 2 - tình trạng cơ thể trở nên kháng insulin, khiến tuyến tụy sản xuất quá mức hoóc-môn này. Trong khi đó, insulin thúc đẩy sự tăng trưởng của tế bào, cung cấp mối nối giữa tiểu đường và sự phát triển của ung thư tụy. Bằng chứng là trong một nghiên cứu, các nhà khoa học châu Âu sau khi theo dõi hơn 800.000 bệnh nhân tiểu đường típ 2 đã phát hiện rằng bệnh này đôi khi là dấu hiệu ban đầu của ung thư tụy. Tương tự, trong các nghiên cứu tại Bệnh viện Mayo, tiền tiểu đường – tình trạng lượng đường trong máu cao hơn bình thường – được phát hiện ở một số bệnh nhân ung thư tụy ở thời điểm 2 năm trước khi họ được kết luận mắc bệnh.
Cơ hội phát hiện sớm ung thư tụy
Bác sĩ Li cho biết khoảng thời gian giữa thời điểm khởi phát tiểu đường và thời điểm chẩn đoán ung thư tụy là cơ hội sống sót tiềm năng cho người bệnh, có thể cho phép họ tầm soát bệnh ở giai đoạn sớm và tiến hành chữa trị. Nếu một chỉ dấu sinh học của ung thư tụy được nhận diện, thì bệnh nhân có thể được phát hiện ung thư ngay cả khi các khối u vẫn còn quá nhỏ để nhìn thấy trong ảnh chụp hoặc trước khi các triệu chứng xuất hiện. Còn những người có nguy cơ cao (do bệnh sử gia đình), thì việc chụp CT định kỳ có thể giúp phát hiện bệnh ở giai đoạn tương đối sớm.
Ngoài ra, các bác sĩ cũng cần cảnh giác với khả năng ung thư “ẩn mình” ở những bệnh nhân trên 50 tuổi vừa được chẩn đoán tiểu đường, ngay cả khi họ không có tiền sử gia đình mắc ung thư tụy, đang sụt cân và không uống thuốc kiểm soát tiểu đường, bởi đường huyết cao bất thường cũng có thể góp phần làm khởi phát hoặc thúc đẩy sự phát triển của ung thư tụy.
Việc chẩn đoán sớm ung thư tụy rất quan trọng, do bệnh có khả năng kháng lại hầu hết các liệu pháp và thường tái phát sau phẫu thuật. Mặt khác, do tuyến tụy nằm bên cạnh các mạch máu lớn nên một khi khối u lấn át các mạch máu thì việc phẫu thuật càng khó khăn và không an toàn.
