Ảnh: National Geographic
Trong một thập niên qua, giới nghiên cứu đã “điểm mặt” hàng chục gien liên quan đến nguy cơ mắc các bệnh như rối loạn lưỡng cực và trầm cảm. Tuy nhiên, gien chỉ chiếm 10% nguy cơ gây bệnh, nên các chuyên gia quay sang tìm kiếm các yếu tố khác. Gần đây, ô nhiễm không khí bị coi là “thủ phạm”.
Cụ thể, nhóm nghiên cứu tại Đại học Chicago đã đối chiếu hồ sơ bảo hiểm y tế của 151 triệu người với những thống kê về ô nhiễm trên khắp nước Mỹ. Kết quả sau đó được kiểm chứng lại bằng cách sử dụng dữ liệu từ bảng theo dõi bệnh tật của 1,4 triệu người dân Đan Mạch. Kết quả cho thấy những người Mỹ sống tại khu vực ô nhiễm không khí nhất có nguy cơ bị rối loạn lưỡng cực và trầm cảm nặng cao hơn lần lượt 27% và 6%, so với những người may mắn hít thở không khí trong lành nhất. Còn ở Đan Mạch, những trường hợp tiếp xúc với không khí bẩn nhiều nhất trước 10 tuổi thì khi trưởng thành có nguy cơ bị trầm cảm nặng, tâm thần phân liệt và rối loạn nhân cách cao hơn tương ứng 50%, 150% và 162%.
Có những cơ chế sinh học chỉ ra mối liên quan giữa ô nhiễm không khí và các rối loạn tâm lý. Những chất gây ô nhiễm không khí (như các hạt bụi mịn, NO2 và O3) có thể ảnh hưởng trực tiếp đến não, khi chúng đi xuyên qua lớp màng mỏng ngăn cách não với khoang mũi. Chất gây ô nhiễm cũng có thể ảnh hưởng gián tiếp đến não bằng cách xâm nhập vào phổi và mạch máu để len lỏi lên trên. Những chất này được chứng minh gây sưng viêm ở não người lẫn động vật thí nghiệm cũng như tác động xấu đến chức năng của các chất dẫn truyền thần kinh như dopamine và serotonin (vốn giúp củng cố và duy trì tâm lý tích cực). Trưởng nhóm nghiên cứu, Giáo sư Andrey Rzhetsky, cho rằng những phát hiện trên nhấn mạnh tầm quan trọng của chất lượng không khí và thuyết phục các nhà chức trách thúc đẩy chính sách nhằm làm môi trường sống trong sạch hơn.
Không chỉ là yếu tố nguy cơ dẫn đến nhiều căn bệnh bao gồm mất trí nhớ và bệnh tim mạch, không khí ô nhiễm còn có thể cướp đi trung bình 20 tháng tuổi thọ của trẻ em ngày nay - theo một nghiên cứu của Mỹ công bố hồi đầu năm. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính ô nhiễm không khí lấy đi sinh mạng của 7 triệu người mỗi năm (tương đương 13 ca/phút), nhiều hơn tổng số trường hợp tử vong do chiến tranh, giết người, bệnh lao, HIV, AIDS và sốt rét.
