TS-BS Trần Chí Cường, Chủ tịch Hội Can thiệp Thần kinh TP HCM kiêm Giám đốc chuyên môn Bệnh viện (BV) Đột quỵ S.I.S Cần Thơ, cho biết gần đây có khá nhiều bệnh nhân đột quỵ do tắc động mạch thân nền được chuyển đến BV trong tình trạng nguy kịch, có người may mắn vì đến sớm, đã kịp thoát cửa tử nhưng con số này chỉ chiếm tỉ lệ nhỏ.
Tử vong đến 90%
Mới đây, tại BV Đột quỵ S.I.S Cần Thơ, một người đàn ông 41 tuổi (ngụ tỉnh Kiên Giang) bị đột quỵ đã không qua khỏi sau khi được đưa đến BV. Theo người nhà, khoảng 4 giờ sáng, bệnh nhân đau đầu dữ dội rồi đột ngột lơ mơ. Bệnh nhân được đưa đến một BV ở địa phương, chẩn đoán nhồi máu não, sau đó diễn tiến nặng hôn mê. Khi được chuyển đến BV Đột quỵ S.I.S Cần Thơ thì đã hôn mê sâu, thở máy. Dù được các bác sĩ can thiệp khẩn cấp, tận tình cứu chữa nhồi máu não do tắc nặng động mạch thân nền song bệnh nhân không qua khỏi.
May mắn hơn, một người đàn ông khác 65 tuổi cũng bị tình trạng tương tự - đột ngột ngã quỵ, lơ mơ, yếu liệt… Tuy vậy, nhờ người nhà đưa đi BV cấp cứu ngay (trong vòng 1 giờ sau khi ngã) nên qua được cơn nguy kịch, song phải tiếp tục với các bài trị liệu phục hồi chức năng mới mong trở lại cuộc sống bình thường.
Bệnh nhân đột quỵ do tắc động mạch thân nền được Bệnh viện Đột quỵ S.I.S Cần Thơ cứu sống. (Ảnh do bệnh viện cung cấp)
BS Trần Chí Cường cho hay tỉ lệ đột quỵ ở người trẻ tại Việt Nam tăng khoảng 2% mỗi năm, trong đó số lượng nam giới gấp 4 lần nữ giới. Điều đáng nói, đột quỵ do tắc động mạch thân nền là thể đột quỵ nặng nhất, nguy cơ tử vong và tàn phế cao trong đột quỵ não. So với tắc động mạch cảnh với nguy cơ tử vong 50%, tắc động mạch não nguy cơ tử vong 30% thì tắc động mạch thân nền có nguy cơ tử vong cao hơn 90%. Nếu may mắn qua khỏi, người bệnh cũng bị nguy cơ tàn phế và sống đời sống thực vật kéo dài.
"Trong trường hợp đột quỵ do tắc hoàn toàn động mạch thân nền một cách đột ngột, cấp tính, bệnh nhân sẽ có biểu hiện là đột ngột té ngã, yếu liệt tứ chi, hôn mê, ngưng tim, ngưng thở, sau đó có thể diễn tiến tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời" - BS Cường thông tin.
Dễ nhầm bệnh
Theo giới chuyên môn, động mạch thân nền là nguồn nuôi quan trọng nhất của não bộ con người, cấp máu cho các trung tâm kiểm soát tim mạch, hô hấp, các dây thần kinh sọ quan trọng điều khiển chức năng nói, nuốt, thăng bằng… Do đó, khi tắc động mạch thân nền, nguy cơ tử vong cao nếu không được phát hiện sớm và cấp cứu ngay.
Trong khi đó, triệu chứng sớm của tắc động mạch thân nền giai đoạn sớm (chưa tắc hoàn toàn) lại khá giống "rối loạn tiền đình" với đau đầu, nôn ói, chóng mặt, mất thăng bằng, đi đứng loạng choạng, nên dễ chẩn đoán nhầm. Khi triệu chứng nặng hơn, bệnh nhân sẽ nói khó, đớt, nuốt khó, tê yếu tứ chi, hôn mê dần. Lúc này việc chẩn đoán khá dễ dàng nhưng bệnh đã nặng, điều trị sẽ khó khăn hơn.
Theo BS Cường, những phương tiện chẩn đoán, điều trị đột quỵ hiện nay hoàn toàn có thể điều trị thành công cho những trường hợp tắc động mạch thân nền nhưng vấn đề quan trọng nhất là "thời gian vàng". Đó là khoảng thời gian trước 4 giờ rưỡi từ khi vừa bị đột quỵ với chỉ định thuốc tan máu đông (rTPA) và trước 6 giờ với chỉ định lấy cục máu đông, thông lại mạch máu. Càng xa thời gian này, cơ hội sống và phục hồi của bệnh nhân càng khó, dù người bệnh có được tái thông thành công mạch máu.
"Mỗi phút não bị thiếu máu sẽ mất gần 2 triệu tế bào thần kinh, vì thế người bệnh đột quỵ cần được cấp cứu ngay lập tức để bảo đảm an toàn và hạn chế tối đa những tổn thương não. Khi xử trí người bệnh đột quỵ, người thân nên gọi cấp cứu 115 để được hướng dẫn sơ cứu tại chỗ và chuyển người bệnh đến các BV có đơn vị đột quỵ trong thời gian sớm nhất, tránh mất "thời gian vàng", như vậy mới đạt hiệu quả điều trị cao" - TS-BS Nguyễn Bá Thắng - Phó Chủ tịch Hội Đột quỵ TP HCM, Trưởng Trung tâm Khoa học Thần kinh BV Đại học Y Dược TP HCM - tư vấn.
BS Nguyễn Huy Thắng lưu ý để phòng tránh đột quỵ, người dân cần tự trang bị những kiến thức cần thiết. Cần tầm soát sức khỏe định kỳ, duy trì chế độ dinh dưỡng lành mạnh, tập luyện hợp lý và phòng ngừa các yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp, đái tháo đường, xơ vữa động mạch, tăng cholesterol trong máu, hút thuốc lá, béo phì, ít vận động…
BS Cường khuyến cáo người dân đừng chủ quan với các triệu chứng như chóng mặt tư thế thường xuyên, nói khó, nuốt khó, mất ý thức thoáng qua, tê yếu tứ chi thoáng qua, nhất là với người lớn tuổi. Hãy chủ động kiểm tra tầm soát sức khỏe định kỳ. Hiện nay với những thiết bị công nghệ mới có thể phát hiện những bất thường tại các mạch máu não. Khi phát hiện sớm một động mạch thân nền bị hẹp, việc điều trị sẽ hiệu quả, an toàn hơn so với khi phát hiện động mạch thân nền đã bị tắc.
