Các nhà lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU) tập trung thảo luận chiến lược mang tính "phòng thủ" nhiều hơn trước Bắc Kinh tại hội nghị ở Brussels ngày 21-3, từ đó phát đi tín hiệu rằng các công ty Trung Quốc khó có thể tiếp cận thoải mái thị trường châu Âu trong thời gian tới.
Tìm tiếng nói chung
Đây là lần đầu tiên vấn đề trên được thảo luận tại Hội nghị Thượng đỉnh EU giữa lúc khối này bị mắc kẹt trong cuộc đối đầu quân sự, thương mại mới giữa Mỹ - Trung Quốc . "Chúng tôi hoàn toàn cởi mở, Trung Quốc thì không và điều này đặt ra rất nhiều câu hỏi" - Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Jyrki Katainen nhận định với Reuters. Quan chức này cũng lập luận rằng nền kinh tế lớn thứ hai thế giới không thể tiếp tục nói họ là nước đang phát triển.
Nội dung trên được bàn thảo giữa lúc Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bắt đầu chuyến công du Pháp và Ý trong tuần này. Thường bị chia rẽ vì vấn đề Trung Quốc, các nhà lãnh đạo EU giờ đây muốn tìm được tiếng nói chung trước khi Hội nghị Thượng đỉnh EU - Trung Quốc dự kiến diễn ra vào ngày 9-4 tới. Theo dự thảo tuyên bố sẽ được đưa ra tại hội nghị này, EU tìm cách đặt thời hạn chót để Trung Quốc thực hiện các cam kết về thương mại và đầu tư đã bị trì hoãn nhiều lần. Ngoài ra, một quan chức cấp cao EU tiết lộ hội nghị sắp tới với Trung Quốc sẽ bàn về chuyện bắt tay cải tổ Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), an ninh mạng, đánh cắp tài sản trí tuệ…
Giới phân tích nhận định bước đi này cho thấy tư duy của EU đang chuyển sang hướng "quyết liệt và cạnh tranh" hơn. "Trước đây, EU gặp nhiều khó khăn trong việc xây dựng chiến lược rõ ràng về Trung Quốc và các tài liệu chính sách trong quá khứ không cho thấy sự gắn kết về mặt chiến lược" - ông Duncan Freeman, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu EU - Trung Quốc thuộc Trường ĐH châu Âu (Bỉ), nhận xét.
Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jean-Claude Juncker (phải) chào đón Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị trước thềm cuộc họp ở thủ đô Brussels - Bỉ hôm 18-3 quaẢnh: Reuters
Chiến lược "có đi có lại"
Đáng chú ý là trong một tài liệu chuẩn bị cho hội nghị ngày 21-3, EC đã gọi Trung Quốc là "đối thủ hệ thống" và đưa ra 10 đề xuất trong nỗ lực tìm kiếm mối quan hệ cân bằng với đối tác thương mại hàng đầu này, cũng như giúp EU kiềm chế ảnh hưởng của Bắc Kinh. Căng thẳng trong quan hệ hai bên xoay quanh chuyện Bắc Kinh bị cáo buộc chậm mở cửa nền kinh tế và không cho các công ty châu Âu tham gia các dự án lớn ở Trung Quốc dù đang tận hưởng điều ngược lại. Ngoài ra, EU thấy lo lắng khi chứng kiến công ty Trung Quốc tiến hành nhiều thương vụ thâu tóm trong những lĩnh vực quan trọng.
Vì thế, Pháp và Đức đã tăng sức ép lên các nước EU khác trong việc hạn chế Trung Quốc tham gia các dự án công có quy mô lớn trong những lĩnh vực như viễn thông, đường sắt… "Đức là quốc gia ủng hộ thương mại mở nhưng cũng muốn bảo vệ các lợi ích của mình" - Thủ tướng Đức Angela Merkel nhấn mạnh. Theo trang Politico, giới chức EU cho biết họ muốn các nước thành viên nhất trí về chiến lược "có đi có lại" tại hội nghị ngày 21-3.
Không dừng lại ở đó, các nước châu Âu dự định tăng cường hiện diện tại khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương, trong đó có việc tiến hành các chiến dịch hàng hải, để đối phó những hành động gây lo ngại của Trung Quốc. Bà Liselotte Odgaard, chuyên gia tại Viện Hudson (Mỹ), cho rằng EU sẽ có đường lối chính sách chung, như phản đối hành vi của Trung Quốc ở biển Đông và thúc đẩy tự do hàng hải.
Một số nước đã tham gia các chuyến tuần tra của Pháp ở biển Đông thời gian qua để ủng hộ lời kêu gọi của EU về tự do hàng hải. Năm nay, theo bà Odgaard, Đan Mạch sẽ cử một tàu khu trục còn Pháp sẽ cử một nhóm tàu sân bay đến khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương. Trong khi đó, Anh đang có kế hoạch cử một tàu sân bay đến Thái Bình Dương và cân nhắc lập căn cứ quân sự mới tại khu vực.
Dù vậy, không dễ để EU thực thi bất kỳ chính sách mới nào đối với Bắc Kinh bởi sức hút từ tiền đầu tư từ Trung Quốc. Chẳng hạn như trong chuyến công du sắp tới của ông Tập Cận Bình, Ý đặt mục tiêu ký 30 thỏa thuận kinh doanh trị giá 7 tỉ euro, theo báo Il Sole 24 Ore hôm 21-3. Ngoài ra, hai bên còn dự kiến ký thỏa thuận về việc Rome tham gia Sáng kiến Vành đai và Con đường của Bắc Kinh.
