Trung Quốc hôm 24-7 công bố Sách trắng quốc phòng lần đầu tiên trong 4 năm giữa lúc tình hình biển Đông nóng lên sau một loạt động thái gây căng thẳng mới nhất của Bắc Kinh. Đáng chú ý, văn kiện có tựa đề "Quốc phòng Trung Quốc trong thời kỳ mới" này khẳng định Bắc Kinh sẽ không bao giờ tìm kiếm sự bá quyền, bành trướng hoặc gia tăng phạm vi ảnh hưởng dù yêu sách chủ quyền đối với hầu hết biển Đông đã cho thấy điều ngược lại.
Sách trắng trên cũng phần nào phơi bày sự ngang ngược của Trung Quốc ở biển Đông khi nước này tuyên bố tiếp tục xây dựng hạ tầng và triển khai năng lực phòng thủ ở đó bất chấp cộng đồng quốc tế lâu nay chỉ trích Bắc Kinh quân sự hóa vùng biển quan trọng đối với hoạt động giao thương toàn cầu này.
Tân Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper đến Lầu Năm Góc hôm 24-7 Ảnh: REUTERS
Mỹ là một trong những nước công kích mạnh mẽ hành vi gây hấn của Trung Quốc ở biển Đông. Không gì lạ khi Sách trắng quốc phòng của Bắc Kinh chỉ trích ngược Washington đang làm suy yếu sự ổn định toàn cầu và kích động sự cạnh tranh giữa các nước lớn. Trung Quốc cũng gọi sự gia tăng hoạt động tuần tra của Hải quân Mỹ là gây bất ổn trong lúc chỉ trích Washington làm phức tạp hơn nữa tình hình an ninh châu Á - Thái Bình Dương thông qua việc củng cố các liên minh quân sự ở khu vực. Lời lẽ này khác với phiên bản Sách trắng công bố lần trước, theo đó tập trung vào những nỗ lực cải thiện sự hợp tác quân sự giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới.
Sự thay đổi nói trên có lẽ phần nào xuất phát từ thực tế là Mỹ - Trung đang đối đầu gay gắt trong chiến tranh thương mại, từ đó làm nghiêm trọng hơn các tranh cãi an ninh giữa hai nước. Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump vào năm ngoái cáo buộc Trung Quốc "xâm lược kinh tế" trong lúc Lầu Năm Góc quyết định xem nước này là "đối thủ cạnh tranh chiến lược". Bộ Quốc phòng Mỹ trong thời gian tới có thể còn có lập trường cứng rắn hơn nữa đối với Trung Quốc sau khi có lãnh đạo mới là ông Mark Esper, cựu Bộ trưởng Lục quân, hôm 23-7.
Trả lời phỏng vấn Reuters, ông Esper khẳng định đã tập trung đối phó sự gia tăng sức mạnh quân sự của Trung Quốc từ trước khi Lầu Năm Góc công bố Chiến lược Quốc phòng quốc gia năm 2018, theo đó xem sự cạnh tranh với Bắc Kinh là một ưu tiên hàng đầu. Ông Esper cũng cho rằng Mỹ tỏ ra chậm trễ trong việc nhận ra nước này đang cạnh tranh chiến lược với Trung Quốc.
Phản ứng trước sự thay đổi lãnh đạo ở Lầu Năm Góc, người phát ngôn Bộ Quốc phòng Trung Quốc hôm 24-7 bày tỏ hy vọng quan hệ quân sự với Mỹ có thể được cải thiện thời ông Esper. Dù vậy, hy vọng này không dễ thành hiện thực sau khi tư lệnh Lực lượng Tuần duyên Mỹ (USCG), Đô đốc Karl Schultz, hôm 23-7 tuyên bố lực lượng này sẽ tăng cường hoạt động ở Thái Bình Dương để đáp trả sự gia tăng ảnh hưởng của Trung Quốc tại khu vực này.
Ngoài ra, theo đài CNN, ông Schultz cho biết USCG và Hải quân Mỹ kêu gọi các nước đồng minh của Washington, các đối tác khu vực và các nước láng giềng của Trung Quốc chống lại những hành vi "gây hấn" và không tuân thủ "trật tự dựa trên luật lệ" của Bắc Kinh ở biển Đông. Trong những tháng gần đây, USCG đã đóng vai trò lớn hơn ở Tây Thái Bình Dương và biển Đông trong nỗ lực kiềm chế tham vọng hàng hải của Bắc Kinh.
