Mới đây, Phòng khám chuyên khoa ký sinh trùng (thuộc Viện Ký sinh trùng và Côn trùng TP HCM) đã tiếp nhận và điều trị nhiều người bệnh đến khám, đa số do da bị mụn thường xuyên, dai dẳng, các nốt mụn rời rạc trên mặt.
Tổn thương do ký sinh trùng demodex thường dễ bị nhầm lẫn với mụn trứng cá. (Ảnh do Viện Ký sinh trùng và Côn trùng TP HCM cung cấp)
Nhột trên mặt như kiến bò
Những bệnh nhân có triệu chứng chung là cảm giác kiến bò trên mặt vào buổi tối và đã điều trị ở nhiều nơi nhưng không khỏi. Đặc biệt, đa số những người này có tiền sử sử dụng kem làm trắng da không rõ nguồn gốc (kem trộn).
Tại đây, qua thăm khám, kiểm tra dưới kính hiển vi quang học (cạo một lớp da mỏng gồm có lớp sừng và một phần sâu gốc nang lông trên mặt người bệnh), các bác sĩ phát hiện họ bị nhiễm ký sinh trùng demodex.
Bệnh viện Da liễu trung ương vừa qua cũng đã điều trị cho một nam bệnh nhân 20 tuổi ở Thanh Hóa bị nhiễm ký sinh trùng demodex. Bệnh nhân cho biết khoảng 2 năm trước, trên mặt xuất hiện các sẩn ban đỏ ở 2 má, góc hàm và có ngứa nhẹ. Bệnh viện địa phương chẩn đoán anh bị mụn trứng cá và kê thuốc điều trị trong 2 tháng nhưng vẫn không giảm.
Tại Bệnh viện Da liễu trung ương, các bác sĩ xác định bệnh nhân bị viêm da do demodex. Sau 2 tuần điều trị bằng thuốc đặc hiệu, tình trạng viêm da được cải thiện rõ rệt.
Theo bác sĩ Nguyễn Bá Nam (Phòng khám chuyên khoa ký sinh trùng), hiện trên thế giới ghi nhận có khoảng 65 loài demodex khác nhau. Trong đó, 2 loài thích sống trên mặt người là demodex folliculorum và demodex brevis. Loại ký sinh trùng này có thể sống ở nơi có nang lông và tuyến bã, hút chất dinh dưỡng và làm hư hại tế bào; nhiều nhất ở mặt và đặc biệt ở mũi, trán, cằm và má.
Ký sinh trùng này sau khi giao phối, chúng đào hang vào da, đẻ trứng, gây nên nhiễm khuẩn và nhiễm trùng da. Trong suốt chu kỳ cuộc sống của chúng, những con ký sinh trùng này phá hủy da, bài tiết chất thải, đẻ trứng và chết. Sau khi chết, xác chúng trở thành chất lỏng và phân hủy bên trong da gây ra phản ứng dị ứng.
Ký sinh trùng demodex dưới kính hiển vi
Xài kem trộn, cơ hội cho "kẻ ở nhờ"
Theo bác sĩ Hoàng Văn Tâm (Phó trưởng Khoa Chẩn đoán hình ảnh Bệnh viện Da liễu trung ương), demodex là một loại ký sinh trùng gặp khá nhiều trên da người khỏe mạnh. Đặc biệt, có đến 70%-80% người trên 50 tuổi có demodex trên da. Tuy nhiên, hầu hết demodex chung sống hòa bình với người. Chúng chỉ phát bệnh khi sức đề kháng giảm, mắc bệnh lý mạn tính hoặc sau khi sử dụng mỹ phẩm có thành phần corticoid và thuốc làm suy giảm hệ miễn dịch.
Đáng nói, kể cả khi ký sinh trùng này tăng về số lượng thì các biểu hiện lâm sàng cũng không đặc hiệu. Đôi khi chỉ là những tổn thương sẩn đỏ bong vảy trên da, xuất hiện mụn mủ, đôi khi chỉ là cảm giác ngứa dữ dội và sờ thấy da mặt hơi thô ráp. Ký sinh trùng này cũng không thể nhìn thấy bằng mắt thường nên bệnh rất dễ chẩn đoán nhầm với bệnh lý khác như trứng cá đỏ, dày sừng nang lông, viêm da do corticoid, viêm da dầu, viêm da kích ứng…
"Có khá nhiều trường hợp bị nhiễm demodex trên da với số lượng lớn sau một đợt sử dụng mỹ phẩm không rõ nguồn gốc và chăm sóc da mặt không đúng cách hoặc dùng các thuốc có thành phần kháng viêm là corticoid. Trong quá trình điều trị cho bệnh nhân, các bác sĩ cũng phát hiện nhiều loại mỹ phẩm, kem trộn có chứa corticoid. Bệnh gặp nhiều ở nữ giới trung niên" - bác sĩ Tâm nói.
Giới chuyên môn cũng cho biết ký sinh trùng này có thể lây qua tiếp xúc nhưng nguy cơ phát bệnh rất thấp. Nếu ký sinh trùng này bò sang người khác qua tiếp xúc gần thì với một cơ thể khỏe mạnh cũng ít có cơ hội nhân lên và bùng phát bệnh.
Vì vậy, để tránh phiền toái từ vị khách không mời này, mọi người cần giữ gìn làn da lúc nào cũng sạch sẽ, không để tồn dư lượng chất nhờn trên da quá nhiều và trong môi trường quá nóng ẩm. Không còn thức ăn, không có môi trường sống tốt thì tự động demodex sẽ không tồn tại được.
Theo bác sĩ Nguyễn Bá Nam, một khi bị nhiễm demodex, thời gian ủ bệnh có thể mất vài tháng hoặc thậm chí nhiều năm. Vì vậy, việc điều trị bệnh này phải sớm, đúng cách để cắt đứt nhiễm trùng và làn da sẽ mịn màng, mềm mại trở lại, lỗ chân lông sẽ thu nhỏ và chất dầu sẽ giảm tiết hơn.
Trong quá trình điều trị, người bệnh cần rửa sạch mặt hằng ngày, ngưng sử dụng các loại mỹ phẩm vì đây là môi trường chứa rất nhiều chất dinh dưỡng phù hợp cho sự phát triển của demodex.
Loài rận sinh dục thích đu lên mắt
Ngoài loại ký sinh gây tổn thương nghiêm trọng da mặt nói trên, một loại khác cũng thích sống trên mặt được Viện Ký sinh trùng và Côn trùng TP HCM phát hiện ghi nhận là rận mu. Ca điển hình là một bé gái đến khám trong tình trạng mắt sưng tấy, đỏ kèm theo ngứa. Qua kiểm tra, các bác sĩ phát hiện rận mu ký sinh quanh mi mắt cháu bé.
Theo các chuyên gia, rận mu thường ký sinh và đẻ trứng trên lông mu, quanh hậu môn, nách, thậm chí ở lông mi và râu. Rận mu gây ngứa là các triệu chứng phổ biến nhất khiến bệnh nhân gãi nhiều dẫn đến lở loét và nhiễm khuẩn. Nếu lông mi bị nhiễm rận, kèm theo nhiễm trùng thứ cấp có thể đưa tới viêm kết mạc, mụn rộp và viêm giác mạc. Rận mu được truyền qua tiếp xúc cơ thể hoặc qua chăn, chiếu, quần áo, khăn tắm... dùng chung.
Các bác sĩ cho biết điều trị rận mu không khó nhưng nếu không điều trị dứt điểm, việc gãi gây trầy xước da có thể dẫn đến bội nhiễm do vi khuẩn.
