Hoàn thiện chức năng thanh tra chuyên ngành BHXH để bảo đảm quyền lợi cho người lao động. Ảnh: ĐĂNG KHOA
Phát huy hiệu quả trong thu hồi nợ đọng
Thống kê của BHXH Việt Nam cho thấy, ngay khi được giao chức năng TTCN, từ năm 2016 đến hết tháng 9-2019, cơ quan BHXH đã tiến hành TTCN đóng BHXH tại 20.202 đơn vị sử dụng lao động (SDLĐ). Qua đó, đã phát hiện và yêu cầu người SDLĐ làm thủ tục tham gia BHXH, BHYT cho 161.268 lao động chưa tham gia hoặc tham gia thiếu thời gian; yêu cầu truy thu 353.944 triệu đồng; phát hiện và yêu cầu người SDLĐ làm thủ tục truy thu đóng BHXH, BHYT cho 155.058 lao động do đóng thiếu mức tiền lương quy định với số tiền 157.401 triệu đồng.
Thống kê của BHXH Việt Nam cho thấy, ngay khi được giao chức năng TTCN, từ năm 2016 đến hết tháng 9-2019, cơ quan BHXH đã tiến hành TTCN đóng BHXH tại 20.202 đơn vị sử dụng lao động (SDLĐ). Qua đó, đã phát hiện và yêu cầu người SDLĐ làm thủ tục tham gia BHXH, BHYT cho 161.268 lao động chưa tham gia hoặc tham gia thiếu thời gian; yêu cầu truy thu 353.944 triệu đồng; phát hiện và yêu cầu người SDLĐ làm thủ tục truy thu đóng BHXH, BHYT cho 155.058 lao động do đóng thiếu mức tiền lương quy định với số tiền 157.401 triệu đồng.
Qua đó, các đơn vị SDLĐ đã truy nộp vào quỹ BHXH số tiền nợ là 3.583.144 triệu đồng (đạt tỷ lệ 42% trên tổng số nợ là 8.532.525 triệu đồng). Đồng thời, cơ quan BHXH ban hành 2.028 quyết định xử phạt vi phạm hành chính với số tiền 75.359 triệu đồng.
Bên cạnh đó, ngành BHXH còn chủ trì, phối hợp kiểm tra việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT tại 56.449 đơn vị, trong đó, nội bộ ngành kiểm tra 36.456 đơn vị, phối hợp thanh tra, kiểm tra liên ngành 19.993 đơn vị. Qua kiểm tra đã phát hiện nhiều sai sót, hưởng chế độ BHXH không đúng quy định và yêu cầu thu hồi về quỹ BHXH số tiền 36.615 triệu đồng; kiến nghị, yêu cầu thu hồi về quỹ BHYT 679.289 triệu đồng.
Đánh giá về công tác thanh tra, kiểm tra chuyên ngành đóng BHXH của cơ quan BHXH trên địa bàn, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Nông, Tôn Thị Ngọc Hạnh cho rằng, công tác TTCN thật sự hiệu quả trong việc giảm nợ đọng BHXH, BHYT.
Bên cạnh đó, ngành BHXH còn chủ trì, phối hợp kiểm tra việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT tại 56.449 đơn vị, trong đó, nội bộ ngành kiểm tra 36.456 đơn vị, phối hợp thanh tra, kiểm tra liên ngành 19.993 đơn vị. Qua kiểm tra đã phát hiện nhiều sai sót, hưởng chế độ BHXH không đúng quy định và yêu cầu thu hồi về quỹ BHXH số tiền 36.615 triệu đồng; kiến nghị, yêu cầu thu hồi về quỹ BHYT 679.289 triệu đồng.
Đánh giá về công tác thanh tra, kiểm tra chuyên ngành đóng BHXH của cơ quan BHXH trên địa bàn, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Nông, Tôn Thị Ngọc Hạnh cho rằng, công tác TTCN thật sự hiệu quả trong việc giảm nợ đọng BHXH, BHYT.
Tại địa phương, qua thanh tra, kiểm tra 521 đơn vị trong giai đoạn 2016 - 2019 cho thấy số tiền các đơn vị nộp về sau thanh tra, kiểm tra là 12,4/16,7 tỷ đồng; thu hồi về quỹ BHXH 246 triệu đồng của 229 lao động trốn đóng BHXH bắt buộc; cơ quan BHXH đã ban hành 24 quyết định xử phạt vi phạm hành chính các đơn vị nợ đọng, trốn đóng, đóng không đúng mức và đã thu hồi được 102 triệu đồng…
Còn tại tỉnh Vĩnh Phúc, trong giai đoạn 2016 - 2019, cơ quan BHXH thanh, kiểm tra tại 732 đơn vị (trong đó, kiểm tra 406 đơn vị và đưa ra 1.294 kiến nghị; thanh tra tại 326 đơn vị, đưa ra 1.295 kiến nghị), đặc biệt thanh tra đột xuất 94 đơn vị nợ đọng BHXH trong chín tháng đầu năm đã thu hồi được 10,1 trên tổng số 12 tỷ đồng về quỹ BHXH (đạt 84,1%).
Qua thanh tra kịp thời phát hiện và chấn chỉnh các hành vi vi phạm pháp luật như đóng BHXH không đầy đủ cho người lao động (đóng thiếu số lao động thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, đóng thiếu thời gian); chậm đóng hoặc nợ đọng BHXH kéo dài; không trả sổ BHXH, không chốt sổ khi người lao động chấm dứt hợp đồng lao động; đôn đốc thu nộp, góp phần truy thu số nợ BHXH bình quân ba tỷ đồng/năm…
Bổ sung, hoàn thiện chức năng…
Mặc dù công tác thanh kiểm tra của ngành BHXH được tăng cường, thể hiện hiệu quả tích cực, nhưng trên thực tế việc thực hiện chức năng thanh tra, kiểm tra còn nhiều vướng mắc khi chưa được giao chức năng thanh tra chuyên ngành đầy đủ.
Theo quy định, tại Khoản 3, Điều 13 Luật BHXH năm 2014 “Cơ quan BHXH thực hiện chức năng TTCN về đóng BHXH, BH thất nghiệp và BHYT theo quy định của luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan”. Khoản 7, Điều 22 quy định về quyền của cơ quan BHXH là: “Kiểm tra việc thực hiện chính sách BHXH; TTCN việc đóng BHXH, BH thất nghiệp, BHYT”.
Bổ sung, hoàn thiện chức năng…
Mặc dù công tác thanh kiểm tra của ngành BHXH được tăng cường, thể hiện hiệu quả tích cực, nhưng trên thực tế việc thực hiện chức năng thanh tra, kiểm tra còn nhiều vướng mắc khi chưa được giao chức năng thanh tra chuyên ngành đầy đủ.
Theo quy định, tại Khoản 3, Điều 13 Luật BHXH năm 2014 “Cơ quan BHXH thực hiện chức năng TTCN về đóng BHXH, BH thất nghiệp và BHYT theo quy định của luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan”. Khoản 7, Điều 22 quy định về quyền của cơ quan BHXH là: “Kiểm tra việc thực hiện chính sách BHXH; TTCN việc đóng BHXH, BH thất nghiệp, BHYT”.
Khoản 1, Điều 1 Nghị định số 01/2016/NĐ-CP ngày 5-1-2016 của Chính phủ có quy định: “BHXH Việt Nam là cơ quan nhà nước thuộc Chính phủ, có chức năng tổ chức thực hiện các chế độ, chính sách BHXH, BHYT; tổ chức thu, chi chế độ BH thất nghiệp; quản lý và sử dụng các quỹ: BHXH, BH thất nghiệp, BHYT; TTCN việc đóng BHXH, BH thất nghiệp, BHYT theo quy định của pháp luật”.
Theo đó, tổ chức BHXH có quyền và trách nhiệm tổ chức thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT nhưng lại chỉ có chức năng TTCN về đóng BHXH, BH thất nghiệp, BHYT mà không có chức năng thanh tra, xử lý vi phạm trong việc thực hiện chính sách pháp luật về BHXH, BHYT đối với các tổ chức, cá nhân, đơn vị SDLĐ và các cơ sở khám, chữa bệnh BHYT, nên đã gặp khó khăn không nhỏ trong việc tổ chức thực hiện các quy định của chính sách, pháp luật về BHXH, BHYT; quyền và lợi ích hợp pháp của người tham gia BHXH, BHYT, BH thất nghiệp bị xâm hại không được ngăn chặn hoặc xử lý kịp thời; hằng năm có hàng trăm nghìn lao động không được hưởng các chế độ BHXH, BHYT, BH thất nghiệp kịp thời; mức độ vi phạm không chỉ dừng ở mức độ xử phạt vi phạm hành chính mà trong một số trường hợp đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự.
Trước thực tế đó, để kiện toàn chính sách, tổ chức bộ máy thực hiện TTCN, BHXH Việt Nam cũng đề xuất sửa đổi, bổ sung văn bản quy phạm pháp luật để bảo đảm quyền lợi cho người lao động. Như sắp tới sửa đổi Luật BHXH năm 2014 cần bổ sung chức năng TTCN đầy đủ cho ngành BHXH, trong đó có thanh tra việc thực hiện giải quyết chế độ, chính sách BHXH, BHYT để hạn chế tình trạng lạm dụng, trục lợi chế độ BHXH và bội chi quỹ BHYT như hiện nay.
Theo đó, tổ chức BHXH có quyền và trách nhiệm tổ chức thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT nhưng lại chỉ có chức năng TTCN về đóng BHXH, BH thất nghiệp, BHYT mà không có chức năng thanh tra, xử lý vi phạm trong việc thực hiện chính sách pháp luật về BHXH, BHYT đối với các tổ chức, cá nhân, đơn vị SDLĐ và các cơ sở khám, chữa bệnh BHYT, nên đã gặp khó khăn không nhỏ trong việc tổ chức thực hiện các quy định của chính sách, pháp luật về BHXH, BHYT; quyền và lợi ích hợp pháp của người tham gia BHXH, BHYT, BH thất nghiệp bị xâm hại không được ngăn chặn hoặc xử lý kịp thời; hằng năm có hàng trăm nghìn lao động không được hưởng các chế độ BHXH, BHYT, BH thất nghiệp kịp thời; mức độ vi phạm không chỉ dừng ở mức độ xử phạt vi phạm hành chính mà trong một số trường hợp đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự.
Trước thực tế đó, để kiện toàn chính sách, tổ chức bộ máy thực hiện TTCN, BHXH Việt Nam cũng đề xuất sửa đổi, bổ sung văn bản quy phạm pháp luật để bảo đảm quyền lợi cho người lao động. Như sắp tới sửa đổi Luật BHXH năm 2014 cần bổ sung chức năng TTCN đầy đủ cho ngành BHXH, trong đó có thanh tra việc thực hiện giải quyết chế độ, chính sách BHXH, BHYT để hạn chế tình trạng lạm dụng, trục lợi chế độ BHXH và bội chi quỹ BHYT như hiện nay.
Bên cạnh đó, Luật BHYT sửa đổi cũng bổ sung trách nhiệm của cơ quan BHXH trong việc thanh tra chuyên ngành về BHYT, thanh tra việc thực hiện chính sách BHYT, thực hiện hợp đồng khám, chữa bệnh BHYT…, và sửa đổi vấn đề này trong một số luật liên quan, như: Luật Việc làm, Luật An toàn vệ sinh lao động, Luật Xử lý vi phạm hành chính…
Đồng thời, BHXH Việt Nam kiến nghị Chính phủ sớm ban hành Nghị định hướng dẫn về các biện pháp chế tài đối với các cá nhân, tổ chức chậm thực hiện kết luận sau thanh tra và Nghị định xử lý nợ BHXH, BHYT, BH thất nghiệp kéo dài (không còn khả năng trả nợ) của các đơn vị ngừng hoạt động, thuộc diện giải thể, phá sản, để tháo gỡ, giải quyết chế độ cho người lao động tại các doanh nghiệp này.
Đồng thời, BHXH Việt Nam kiến nghị Chính phủ sớm ban hành Nghị định hướng dẫn về các biện pháp chế tài đối với các cá nhân, tổ chức chậm thực hiện kết luận sau thanh tra và Nghị định xử lý nợ BHXH, BHYT, BH thất nghiệp kéo dài (không còn khả năng trả nợ) của các đơn vị ngừng hoạt động, thuộc diện giải thể, phá sản, để tháo gỡ, giải quyết chế độ cho người lao động tại các doanh nghiệp này.
Cần làm rõ thẩm quyền của tổ chức BHXH về một số hành vi sai phạm được quy định rõ trong các văn bản quy định pháp luật như: Nghị định số 95/2013/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động, BHXH, đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng; Nghị định số 176/2013/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế; quy định về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính khi đối tượng vi phạm không tự nguyện chấp hành...
ANH THU - (nhandan.com.vn)
T/h: Bích Ngân (dongbang.vn)
