Số liệu cập nhật mới nhất của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho thấy thống kê đến cuối tháng 8-2023, tăng trưởng tín dụng của nền kinh tế mới đạt khoảng 12,56 triệu tỉ đồng, tăng 5,3% so với cuối năm ngoái (cùng kỳ năm 2022 tăng 9,87%). Nhu cầu vay giảm, huy động vốn vẫn tăng khiến các NH thương mại tồn kho một lượng tiền rất lớn.
Vay trả nợ ngân hàng khác cũng khó
Để thúc đẩy tín dụng, trong bối cảnh nhu cầu vốn của doanh nghiệp (DN) chưa cao, nhiều NH thương mại đã đẩy mạnh cho vay khách hàng cá nhân nhưng cũng không đơn giản. Anh Hoàng Bách (ngụ TP Thủ Đức, TP HCM) cho biết khi thấy một số NH giới thiệu lãi suất cho vay mới chỉ từ 6%-8%/năm, anh lập tức liên hệ NH đang vay vốn hỏi thủ tục để chuyển khoản vay mua nhà 1,5 tỉ đồng, lãi suất 12%/năm sang NH khác theo quy định mới thì được cán bộ tín dụng thông báo là nếu chuyển đi, sẽ phải... trả lại lãi suất ưu đãi trong 2 năm đầu. "Họ nói phải tất toán trước hạn sau 5 năm mới không bị thu hồi lãi suất ưu đãi, trong khi khoản vay của tôi mới được 4 năm" - anh Hoàng Bách kể.
Nhu cầu vay giảm, huy động vốn vẫn tăng khiến các NH thương mại tồn kho một lượng tiền rất lớn. Ảnh: TẤN THẠNH
Trường hợp khác, chị Ngọc Diệp (ngụ quận Bình Thạnh, TP HCM) cũng đang có khoản vay tại một NH cổ phần với lãi suất 13,5%/năm, tăng rất nhanh sau 1 năm hưởng lãi suất ưu đãi 8%/năm. Mỗi tháng, cả gốc và lãi chị phải trả khoảng 15 triệu đồng, gần hết thu nhập của một người trong nhà.
"Tôi liên hệ một NH thương mại quốc doanh, nơi đang triển khai chính sách cho vay trả nợ NH khác với lãi suất ưu đãi thì được thông báo chung cư nơi tôi ở không thuộc diện được vay vốn. Vì chủ đầu tư trước đây liên kết với NH thương mại để đầu tư dự án và hỗ trợ khách hàng vay mua nhà nên giờ muốn chuyển khoản vay rất phức tạp" - chị Ngọc Diệp thất vọng nói.
Rất nhiều khách hàng khác cũng rơi vào tình trạng tương tự, như căn hộ chung cư chưa có sổ hồng nên chỉ có thể tiếp tục trả lãi vay ở NH đã liên kết với chủ đầu tư dự án. Nếu vay mua ô tô muốn chuyển khoản vay phải định giá lại tài sản ở thời điểm hiện tại - thấp hơn rất nhiều so với trước.
Không chỉ khách hàng cá nhân, không ít khách hàng DN đang vay lãi suất trên 10% muốn chuyển khoản vay sang NH khác để hưởng lãi suất thấp hơn nhưng cũng không đơn giản. Kết quả là giải pháp tăng trưởng tín dụng vẫn là vấn đề "đau đầu".
Chờ lãi suất giảm thêm?
Tín dụng khó tăng trong khi lượng tiền gửi dồi dào đang tạo thêm sức ép giảm lãi suất cho vay. Giám đốc một chi nhánh của NH TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank) tại TP HCM cho hay NH đang dư vốn nên phải giảm mạnh lãi suất đầu vào. Thậm chí lãi suất tiền gửi kỳ hạn 12 tháng tại một số NH chỉ ở mức 5,5%/năm, thấp hơn 0,3 điểm % so với lãi suất của 4 NH lớn gồm Vietcombank, BIDV, VietinBank, Agribank.
"Lãi suất cho vay đi xuống nhưng dư nợ cho vay lại tăng thêm không nhiều. Để thúc đẩy tăng trưởng tín dụng, NH không còn cách nào khác ngoài việc liên tục giảm 1-2 điểm % lãi suất khi DN tất toán khoản vay ngắn hạn, tiếp tục vay mới. Còn khách hàng cá nhân muốn chuyển khoản vay dài hạn đến NH khác, chúng tôi sẽ xem xét giảm lãi suất để giữ chân họ" - giám đốc chi nhánh của Eximbank nói.
Ông Đinh Quang Hinh, Trưởng bộ phận phân tích vĩ mô và chiến lược thị trường, Công ty Chứng khoán VNDIRECT, nhận định lãi suất cho vay có thể giảm mạnh hơn trong những tháng tới do chi phí vốn của NH thương mại đang giảm nhờ tác động từ các đợt cắt giảm lãi suất điều hành của NHNN. Dự báo mặt bằng lãi suất cho vay có thể giảm thêm 1-1,5 điểm % trong những tháng tới. Lãi suất cho vay giảm sẽ là yếu tố thúc đẩy nhu cầu vay tiêu dùng và đầu tư tư nhân.
TS Nguyễn Hữu Huân, Trường ĐH Kinh tế TP HCM (UEH), nhận định chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng cả năm từ 14%-15% cho năm 2023 là tương đối khó trong bối cảnh nền kinh tế vẫn còn nhiều khó khăn.
Dù vậy, có thể kỳ vọng xuất khẩu từ nay đến cuối năm sẽ khả quan hơn, đặc biệt là các ngành nông sản, điện tử được dự báo tích cực hơn so với giai đoạn trước, từ đó tăng nhu cầu vay vốn tín dụng của DN. Như riêng thị trường Mỹ, tính đến tháng 8, hàng tồn kho đã giảm còn 10% (từ mức 20% hồi 6 tháng đầu năm) và dự báo sẽ tiếp tục giảm.
"Với xu hướng này, nhiều khả năng Mỹ và các quốc gia khác trên thế giới sẽ nhập hàng trở lại, mở ra cơ hội cho thị trường xuất khẩu Việt Nam. Dù mục tiêu khó đạt nhưng những tháng cuối năm tín dụng có thể khởi sắc và tiệm cận với mức cơ quan quản lý đề ra, tương ứng với mức tăng trưởng khoảng 10%-11%" - TS Nguyễn Hữu Huân nói.
Nói về giải pháp NH có chấp nhận rủi ro cao hơn khi đẩy vốn tín dụng ở thời điểm hiện tại? đại diện một số NH thương mại cho biết do nhu cầu thị trường không có nên DN không mặn mà vay vốn. Do vậy, rất cần Chính phủ đẩy mạnh các giải pháp liên quan đến kích cầu tiêu dùng, tiếp tục thúc đẩy giải ngân đầu tư công, khôi phục niềm tin thị trường... Song song đó, các NH có thể chấp nhận rủi ro cao hơn nhưng cho vay phải thu hồi được vốn, các dự án phải có cơ sở pháp lý chắc chắn để tránh nợ xấu gia tăng trong tương lai.
Đề xuất 4 nhóm giải pháp
Theo NHNN, tăng trưởng tín dụng toàn hệ thống vẫn thấp so với cùng kỳ các năm trước chủ yếu xuất phát từ các yếu tố khách quan như tác động của đầu tư, sản xuất kinh doanh, tiêu dùng. Một số nhóm khách hàng có nhu cầu nhưng chưa đáp ứng điều kiện vay vốn, nhất là nhóm DN nhỏ và vừa; tác động từ khả năng hấp thụ vốn của nhóm bất động sản...
Để thúc đẩy tín dụng từ nay tới cuối năm 2023, NHNN đề xuất 4 nhóm giải pháp gồm: kích cầu đầu tư, tiêu dùng, thúc đẩy các động lực tăng trưởng kinh tế; phát triển các loại thị trường (trái phiếu DN, bất động sản); nâng cao năng lực, khả năng hấp thụ vốn của DN và nhóm giải pháp về tiền tệ, tín dụng, lãi suất.
