Ngày 3-4, Phó Thủ tướng Thường trực Trương Hòa Bình đã chủ trì cuộc họp với các bộ, ngành và một số địa phương về tình hình vi phạm pháp luật trong hoạt động khai thác cát.
Rất khó khởi tố
Tại cuộc họp, Trung tướng Nguyễn Văn Sơn, Thứ trưởng Bộ Công an, cho biết gần đây, tình trạng khai thác trái phép cát, sỏi trên các tuyến sông và cửa biển xuất hiện trở lại và công khai, có tính chất lộng hành ở nhiều tỉnh, thành. Thậm chí, "cát tặc" còn đe dọa, hành hung người dân ngăn cản hoạt động khai thác trái phép.
Tuy nhiên, theo ông Sơn, việc khởi tố, truy cứu trách nhiệm hình sự đối với "cát tặc" còn khó khăn. Nguyên nhân là do định lượng giá trị tang vật hoặc giá trị thu lợi bất chính để cấu thành tội phạm vẫn còn quá cao nên "rất khó khởi tố".
Ngoài ra, các đối tượng khai thác cát trái phép dùng thủ đoạn ký hợp đồng cho thuê phương tiện qua các cá nhân trung gian; thuê thuyền viên, thuyền trưởng tổ chức hoạt động bơm hút cát, nếu bị phát hiện thì thay đổi vị trí làm việc trên thuyền và chuyển sang hoạt động trên phương tiện khác để tránh bị xử phạt lần 2.
Cũng theo ông Sơn, hiện chưa có cơ quan nào tập hợp, quản lý hồ sơ đối tượng đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi khai thác tài nguyên khoáng sản nên rất khó khăn cho cơ quan chức năng trong xử lý hình sự đối với loại tội phạm này.
Tàu khai thác cát trái phép trên sông Mã (Thanh Hóa) vào trưa 3-4 Ảnh: THANH TUẤN
Phó Chủ tịch UBND TP HCM Trần Vĩnh Tuyến cho biết từ đầu năm đến nay, TP đã xử lý 88 vụ, 32 đối tượng khai thác cát trái phép. Hiện lực lượng biên phòng của TP có 10 tàu nhưng chủ yếu đi dạo quanh còn ra tới vùng biển là không đủ sức và cũng không thể chốt chặn 24/24 giờ. Do đó, bên cạnh việc phối hợp với các địa phương, TP tính đến phương án phối hợp với Cảnh sát biển để hỗ trợ cho việc tuần tra, xử lý. "Các quy định pháp luật về xử phạt hành vi này chưa nghiêm. Ngoài ra, do lợi nhuận cao nên khi bị kiểm tra, các đối tượng sẵn sàng dìm tàu, xả đáy, sau đó tiếp tục vi phạm. Vì vậy phải rà soát lại quy định hiện hành" - ông Tuyến đề nghị.
Có biểu hiện dung túng
Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Thường trực Trương Hòa Bình chỉ ra một trong những nguyên nhân khiến tình trạng khai thác cát trái phép phức tạp trở lại là do cấp ủy, chính quyền một số địa phương chưa làm hết trách nhiệm; có biểu hiện buông lỏng quản lý, thậm chí dung túng cho hoạt động này.
"Địa phương, lĩnh vực nào để xảy ra tình trạng khai thác hoặc lợi dụng việc nạo vét, khơi thông luồng để khai thác cát, sỏi trái phép; thành lập bến, bãi tập kết cát, sỏi trái phép diễn ra nghiêm trọng, phức tạp, kéo dài và có cán bộ, công chức tiêu cực, tham nhũng thì phải kiểm điểm trách nhiệm người đứng đầu; xem xét điều chuyển, bố trí công tác khác" - Phó Thủ tướng chỉ đạo.
Ngoài ra, Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Công an nghiên cứu đề xuất bổ sung chế tài xử phạt đối với các tổ chức, cá nhân tham gia khai thác, vận chuyển tiêu thụ cát, sỏi trái phép nhằm tăng tính răn đe. Bộ Tài nguyên và Môi trường sửa đổi quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tài nguyên nước và khoáng sản theo hướng tăng mức xử phạt đối với hành vi khai thác cát, sỏi trái phép.
Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng đề nghị Bộ Xây dựng chỉ đạo các đơn vị chuyên môn rà soát sửa đổi, ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn liên quan đến việc sử dụng các vật liệu thay thế cát tự nhiên dùng trong xây dựng và san lấp; ban hành tiêu chuẩn về yêu cầu kỹ thuật sử dụng cát nhiễm mặn làm vật liệu xây dựng thay thế cát tự nhiên; sử dụng cát nghiền, các vật liệu thay thế cát (tro xỉ nhiệt điện) nhằm hạn chế khai thác cát tự nhiên và bảo vệ môi trường.
Phát hiện 659 vụ, khởi tố 2 vụ
Thứ trưởng Nguyễn Văn Sơn cho hay từ đầu năm 2019 đến nay, 14/20 địa phương đã phát hiện 659 vụ với 426 đối tượng có hành vi khai thác cát trái phép và tập kết, kinh doanh cát trái quy định. Tổng số tiền xử phạt các vụ vi phạm là hơn 12 tỉ đồng; tịch thu 4.685 m3 cát, 73 thuyền, 2 ôtô, 1 máy xúc. Cơ quan điều tra cũng đã khởi tố 2 vụ về hành vi khai thác khoáng sản trái phép tại Thanh Hóa và Đồng Nai.
