Mấy ngày qua, gần như toàn bộ khu vực đô thị trên đảo Phú Quốc đều bị ngập, có nơi sâu cả mét nước. Nhiều tuyến đường tại thị trấn Dương Đông, các xã Cửa Dương, Cửa Cạn, Dương Tơ chìm trong nước. Buôn bán đình trệ, giao thông ách tắc, hàng trăm hộ dân phải sơ tán, hàng ngàn người được huy động để hỗ trợ, khắc phục tình hình.

Phát triển nóng và hệ lụy

Tình trạng ngập sâu trên đảo một phần do ảnh hưởng cơn bão số 3, mưa lớn kéo dài nhiều ngày. Nhưng không cần những luận cứ khoa học, kết quả dự báo, nhận xét của người dân là rất đáng quan tâm: "Đừng đổ lỗi cho ông trời, trên đảo năm nào mà không có mưa nhưng sao trước đây không ngập mà nay hễ mưa là ngập!?". Cần nghiêm túc nhìn nhận nguyên nhân chính gây ngập lụt trên đảo để có giải pháp khắc phục trước khi quá muộn.

Mấy năm qua, Phú Quốc như một đại công trường thu hút rất nhiều dự án đầu tư tầm cỡ. Lượng du khách tăng từ 25%-50% mỗi năm. Năm 2018 có khoảng 4 triệu du khách đến đảo này, nhiều hơn gần 40 lần dân cư trên đảo.

Yêu cầu phát triển không được phá rừng, bê-tông hóa đảo ngọc, đánh đổi môi trường lấy dự án đầu tư. Nhưng trong thực tế, hoạt động kinh tế với cường độ cao đã và đang phá vỡ cảnh quan thiên nhiên, làm mất dần các "túi chứa nước" tự nhiên bao đời nay trên đảo. Không gian trữ nước vốn là đất rừng, sông, suối tự nhiên đã dần biến mất, nhường chỗ cho "đất vàng" các khu đô thị, dân cư, các dự án du lịch hoành tráng từ hấp lực của các cơn sốt đất.

Ngay cả khu đất rừng Bắc đảo vốn là lá phổi xanh của Phú Quốc cũng phải nhường một phần diện tích cho các dự án du lịch. Quy hoạch, quản lý quy hoạch đất đai, xây dựng yếu kém, trật tự đô thị lộn xộn. Phát triển đảo chạy theo lợi ích trước mắt, thiếu giải pháp đồng bộ. Hệ thống xử lý rác thải, nước thải, cấp nước trên đảo quá tải, chưa được đầu tư. Các khu dân cư, đô thị vô tư xả thải bừa bãi, cướp mất không gian của nước... Từ đó, ngập lụt là điều không tránh khỏi.

Bao giờ thôi hết ngập?

Trong khi đường sá, sân bay, bến cảng và nhiều dự án du lịch quy mô lớn được đầu tư trên đảo, lưới điện quốc gia vượt biển, đường cáp quang ra đảo thì các dự án xử lý rác thải, cấp, thoát nước vẫn ì ạch. Với tốc độ phát triển kinh tế - xã hội, dân cư và du khách tăng nhanh, huyện đảo đang đứng trước tình trạng khát nước sạch, thừa nước ngập, đầy rác thải.

Tổng nhu cầu cấp nước của Phú Quốc được xác định khoảng 70.000 m3/ngày vào năm 2020 nhưng hiện cả đảo chỉ mới có nhà máy cấp nước công suất 16.500 m3, lấy nước từ hồ chứa Dương Đông dung tích 5 triệu m3. Dự án đầu tư hồ Cửa Cạn với dung tích 15 triệu m3, xây nhà máy cấp nước công suất 20.000 m3 được quy hoạch là hồ chứa nước chính của huyện đảo nhưng nhiều năm qua chưa được đầu tư. Tương tự là các dự án xử lý rác thải, nước thải sau nhiều năm kêu gọi vẫn đang xếp hàng trong danh mục chưa biết bao giờ được đầu tư.

Trước tình trạng đảo ngập, cần thay đổi "tư duy ngập nước" với các tính toán khoa học và thực tế. Cần "khu biệt hóa" không gian trên đảo, ngoài vùng lõi phải triệt để chống ngập bằng các giải pháp công trình, kiểm soát nghiêm trật tự xây dựng thì cần giữ cho được vùng đệm và các "túi chứa nước" tự nhiên. Đó chính là diện tích đất rừng, sông, suối để tạo không gian giữ nước và thoát nước.

Chống ngập cần những giải pháp công trình, kỹ thuật, cần kiểm soát hệ thống cấp, thoát nước đồng bộ. Nhưng quan trọng hơn vẫn là các giải pháp kiểm soát công trình xây dựng và giải pháp phi công trình, giữ nghiêm trật tự đầu tư xây dựng. Đảo ngập không chỉ vì thiên tai mà trực tiếp là do nhân tai.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã nhiều lần nhắc Phú Quốc phải giữ rừng, không "bê-tông hóa" đảo. Tình trạng ngập nước trên đảo xảy ra là một chỉ dấu phản chiếu tình hình bất ổn trong phát triển, bộc lộ những yếu kém trong quy hoạch, quản lý quy hoạch đất đai, xây dựng. Để khắc phục, cần tiến hành cuộc tổng rà soát tình hình quản lý, sử dụng đất rừng trên đảo, bảo đảm trật tự xây dựng, bảo đảm các dự án đầu tư không chiếm đất mặt tiền bãi biển công cộng của người dân thành của riêng, kiên quyết xử lý, thu hồi, xóa bỏ các dự án đầu tư bát nháo.

Yêu cầu phát triển đảo Phú Quốc theo hướng bền vững, hài hòa giữa kinh tế với thiên nhiên, môi trường, bảo tồn di tích lịch sử, văn hóa. Đảo ngọc được kỳ vọng tạo ra một không gian xanh - sạch - đẹp kiểu mẫu, xứng đáng là điểm đến lý tưởng, chất lượng cao cho du khách trong tương lai, không thể là một đảo ngập trong hiện tại.

Lời đáp cho câu hỏi "khi nào hết ngập?" không chỉ bằng cam kết "giữ biển, giữ rừng, không bê-tông hóa" mà chính là kết quả của tư duy, quyết tâm và hành động có trách nhiệm của con người với hòn đảo này trong tương lai.