Loài thằn lằn rồng mũi mọc sừng được phát hiện lần cuối vào năm 1891, tưởng đã biến mất hoàn toàn trước khi tìm thấy lại vào năm 2018 trong khu rừng ở Bắc Sumatra. Ảnh: C.A.Putra
Năm 1891, nhà thám hiểm người Italy Elio Modigliani đã phát hiện ra loài thằn lằn có sừng trong rừng ở Indonesia. Con thằn lằn đáng chú ý vì sừng của nó nhô ra từ mũi. Năm 1933, nó được phân loại vào loài Harpesaurus modiglianii, đúng một năm sau cái chết của nhà khoa học người Do Thái quốc tịch Italy đã phát hiện ra nó.
Đó là con thằn lằn mũi mọc sừng đầu tiên và duy nhất từng được ghi nhận vì không có bất kỳ ai tìm thấy một con thằn lằn như vậy theo các ghi chép lịch sử. Nhưng ngày 11-6, tờ Science News đã đưa tin, vào tháng 6-2018, một phiên bản sống của một con thằn lằn có sừng màu xanh lá cây phát sáng đã được tìm thấy lần đầu tiên sau gần 130 năm mất tích tại Bắc Sumatra, Indonesia.
Dân tộc Batak, người dân bản địa sống trong vùng đã xem loài thằn lằn có một vị trí đặc biệt trong truyện thần thoại và nghệ thuật khắc gỗ. Nhưng không có báo cáo nào về loài này.
Hình minh họa con thằn lằn mũi sừng được tái hiện vào năm 1933 dựa trên con thằn lằn ban đầu được tìm thấy vào năm 1891. Mẫu vật chuyển sang màu xanh nhạt do cách bảo quản.
Nhà thám hiểm người Do Thái Modigliani đã trở thành nhà động vật học, nhà thực vật học và nhà nhân chủng học khi thường xuyên đến thăm một số hòn đảo ở bờ biển phía tây của Indonesia giữa năm 1886 và 1894. Ngoài loài thằn lằn có sừng, còn có thêm năm loài bò sát và một loài lưỡng cư mang tên ông.
Gần 130 năm đã trôi qua kể từ khi phát hiện ra, loài thằn lằn mọc sừng ở mũi một lần nữa được phát hiện bởi nhà sinh vật học hoang dã độc lập Chairunas Adha Putra. Khi đang thực hiện một cuộc khảo sát chim ở vùng núi hồ Toba, Bắc Sumatra, Indonesia, anh tìm thấy một "con thằn lằn chết với những đặc điểm hình thái thú vị, nhưng không chắc nó là loài nào".
Anh ngay lập tức gọi cho bác sĩ phẫu thuật Thasun Amarasinghe, Đại học Indonesia ở Depok. Người này sau đó đã yêu cầu nhà sinh vật học gửi mẫu vật đến Jakarta. Bác sĩ Amarasinghe nghi ngờ rằng đó có thể là thằn lằn rồng mũi sừng mà ông Modigliani đã phát hiện 130 năm trước, vì đây là loài duy nhất được tìm thấy ở Sumatra.
Bác sĩ Amarasinghe yêu cầu anh Putra quay lại địa điểm cũ và xem liệu có tìm thấy những con thằn lằn mũi sừng còn sống không. Anh phải mất năm ngày để tìm kiếm quanh khu vực này, và cuối cùng anh cũng đã được đền đáp. Con vật nằm trên một cành cây thấp, có thể đang ngủ, là phiên bản sống của loài thằn lằn có sừng.
Putra đã chụp ảnh con thằn lằn, đo kích thước và hình dạng các bộ phận cơ thể của nó. Anh cũng quan sát hành vi của nó trước khi thả nó vào cùng đêm mà anh tìm thấy con thằn lằn.
Thằn lằn có sừng ở mũi thường có màu xanh lá cây và màu vàng sáng (ảnh trên), nhưng chuyển sang màu nâu cam khi bị căng thẳng (ảnh dưới). Ảnh: C.A.Putra
Bác sĩ Amarasinghe đã so sánh phiên bản trực tiếp với phiên bản được phát hiện cách đây 130 năm và thấy rằng chúng là một, mặc dù mẫu vật đã chết của bảo tàng Genova có màu xanh nhạt hơn do bảo quản trong nhiều năm.
Màu sắc tự nhiên của loài này chủ yếu là màu xanh lá cây phát sáng. Nhưng nó cũng có thể ngụy trang tương tự như hành vi sống trên cây của những con tắc kè núi châu Phi.
Chúng thuộc họ thằn lằn Agamidae, hay còn gọi là thằn lằn rồng, bao gồm những con rồng có râu. Những con thằn lằn này rất khó nghiên cứu vì chúng sống trong những khu vực nhỏ, khó tiếp cận. Nhà nghiên cứu sinh học Shai Meri, Đại học Tel Aviv cho biết, hiện tại, có 30 con thằn lằn rồng chưa bao giờ được nhìn thấy kể từ khi chúng được mô tả lần đầu tiên và 19 loài chỉ được biết đến dựa trên một mẫu vật duy nhất.
LÊ LÂM - (nhandan.com.vn)
T/h: H.Phong (dongbang.vn)
