Khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Láng Sen (Long An). Ảnh: THÀNH PHONG
Các vùng đất ngập nước (ÐNN) có vai trò rất quan trọng đối với tài nguyên nước và cuộc sống con người. Vùng ÐNN bảo đảm nguồn cấp nước cho thế giới thông qua quá trình thu giữ và lưu trữ nước mưa, bổ sung vào các tầng chứa nước ngầm, điều tiết lượng nước, giữ cho lưu vực đầu nguồn trong lành, cung cấp nước uống an toàn một cách tự nhiên. Các vùng ÐNN còn cung cấp lương thực, thực phẩm hỗ trợ sản xuất, một lượng lớn thủy sản được đánh bắt từ các vùng ÐNN và cung cấp gạo cho khoảng 3,5 tỷ người trên thế giới. Ngoài ra, vùng ÐNN có vai trò rất quan trọng đối với đa dạng sinh học (ÐDSH), với khoảng 40% số loài trên thế giới sống ở khu vực này. Ðể bảo tồn và phát huy giá trị các vùng ÐNN, Công ước Ramsar - công ước về các vùng ÐNN (được ký tại thành phố Ramsar, I-ran vào năm 1971) là một công ước quốc tế với sứ mệnh "bảo tồn và sử dụng khôn khéo các vùng ÐNN thông qua các hành động của địa phương, khu vực, quốc gia và hợp tác quốc tế nhằm góp phần đạt được mục tiêu phát triển bền vững trên toàn thế giới" với sự tham gia của 171 quốc gia. Việt Nam là quốc gia Ðông - Nam Á đầu tiên trở thành thành viên của Công ước Ramsar từ năm 1989.
Việt Nam hiện có khoảng 12 triệu héc-ta ÐNN, đa dạng về kiểu loại và phân bố ở mọi vùng sinh thái của đất nước. Theo phân loại của Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN và MT), Việt Nam có 26 kiểu loại ÐNN khác nhau, bao gồm: ÐNN biển và ven biển; ÐNN nội địa và nhân tạo. Ngoài ra, ÐDSH của ÐNN cũng hết sức phong phú, ước tính có khoảng hơn 1.000 loài cá, 848 loài chim, 800 loài động vật không xương sống ở hệ sinh thái nước ngọt và hơn 11 nghìn loài sống ở hệ sinh thái ÐNN biển, ven biển. Kể từ khi tham gia Công ước Ramsar, Việt Nam đã triển khai nhiều hoạt động về bảo tồn và sử dụng hợp lý ÐNN để thực hiện trách nhiệm quốc gia thành viên, xây dựng hành lang pháp luật về quản lý ÐNN như: Nghị định số 66/2019/NÐ-CP ngày 29-7-2019 của Chính phủ về bảo tồn và sử dụng bền vững các vùng ÐNN; quy hoạch thành lập mới 45 khu bảo tồn ÐNN đến năm 2030. Tính đến nay, Việt Nam có chín khu ÐNN được công nhận là khu Ramsar thế giới. Cụ thể: Vườn quốc gia Xuân Thủy (Nam Ðịnh), Vùng ÐNN Bầu Sấu (thuộc Vườn quốc gia Cát Tiên, Ðồng Nai), Hồ Ba Bể (Bắc Kạn), Vườn quốc gia Tràm Chim (Ðồng Tháp), Vườn quốc gia Mũi Cà Mau (Cà Mau), Vườn quốc gia Côn Ðảo (Bà Rịa - Vũng Tàu), Khu bảo tồn ÐNN Láng Sen (Long An), Vườn quốc gia U Minh Thượng (Kiên Giang), Khu bảo tồn thiên nhiên ÐNN Vân Long (Ninh Bình). Trong năm 2020, đã công bố thành lập thêm được hai khu bảo tồn ÐNN, gồm Khu bảo tồn thiên nhiên ÐNN Tam Giang - Cầu Hai (Thừa Thiên Huế); Khu bảo tồn ÐNN Thái Thụy (Thái Bình). Ngoài ra, Việt Nam tổ chức nhiều hoạt động hướng dẫn sử dụng bền vững ÐNN; triển khai nhiều dự án, mô hình sử dụng khôn khéo ÐNN với sự tham gia của cộng đồng được triển khai nhiều nơi trên cả nước.
Tuy nhiên, các chuyên gia, nhà khoa học lĩnh vực ÐDSH đều cho rằng: Bên cạnh việc chịu sự tác động của biến đổi khí hậu, các vùng ÐNN ở Việt Nam hiện đang đối mặt với tình trạng suy thoái ngày càng gia tăng do các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội bởi chính sách chuyển đổi mục đích sử dụng đất như chuyển từ đất cạn sang ÐNN (đắp đập thủy điện, hồ chứa, nuôi trồng thủy sản, quai đê lấn biển, tái định cư…); xây dựng cơ sở hạ tầng, khai thác nước, ô nhiễm môi trường và khai thác quá mức; thay đổi chế độ thủy văn đã làm suy giảm các giá trị của nhiều vùng ÐNN. Trong khi đó, vẫn còn không ít địa phương chưa đánh giá đúng và phát huy được giá trị dịch vụ hệ sinh thái ÐNN, còn tồn tại các xung đột trong việc hài hòa giữa mục tiêu phát triển và bảo tồn các vùng ÐNN. Ðiều này làm ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững nguồn tài nguyên thiên nhiên của vùng ÐNN, có thể dẫn đến sự suy giảm hơn nữa chất lượng cuộc sống của con người, nhất là đối với những người nghèo sống chung quanh khu vực này.
Theo Thứ trưởng TN và MT Võ Tuấn Nhân: Hưởng ứng Ngày ÐNN thế giới (2-2) năm 2021, với chủ đề "Không thể tách rời - Ðất ngập nước" Bộ TN và MT đã có văn bản đề nghị UBND các tỉnh, thành phố, các bộ, ban, ngành tổ chức tuyên truyền, phổ biến về tầm quan trọng của các vùng ÐNN đối với tài nguyên nước, sự sống của con người, ÐDSH và kêu gọi mọi người dân cùng cam kết bảo tồn, sử dụng bền vững các vùng ÐNN, dừng các hoạt động gây suy thoái các vùng ÐNN và phục hồi các vùng ÐNN bị suy thoái. Lồng ghép nội dung về bảo tồn và sử dụng bền vững các vùng ÐNN, nguồn nước vào các chương trình, quy hoạch, kế hoạch, dự án phát triển của bộ, ngành và địa phương...
Các chuyên gia, các nhà khoa học đề nghị, để từng bước hạn chế tình trạng suy thoái các vùng ÐNN, UBND các tỉnh, thành phố, các bộ, ban, ngành cần tổ chức thực hiện tốt các quy định của Nghị định số 66/2019/NÐ-CP về bảo tồn và sử dụng bền vững các vùng ÐNN trên toàn quốc; trình phê duyệt quyết định ban hành kế hoạch hành động quốc gia về bảo tồn và sử dụng bền vững các vùng ÐNN và danh mục các vùng ÐNN quan trọng trên toàn quốc làm nền tảng, là kim chỉ nam cho các tỉnh, thành phố trên cả nước triển khai quản lý ÐNN. Khẩn trương xây dựng quy hoạch bảo tồn ÐDSH quốc gia giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, lồng ghép các vùng ÐNN quan trọng vào quy hoạch tỉnh nhằm bảo đảm phát triển bền vững và ổn định sinh kế của người dân sinh sống tại các vùng ÐNN; đẩy mạnh việc xây dựng và triển khai các mô hình về bảo tồn và phát triển bền vững các vùng ÐNN, chú trọng sự tham gia của cộng đồng và hướng tới lợi ích bền vững của cộng đồng; tiếp tục nhân rộng các kết quả thành công của dự án trong thành lập, quản lý khu bảo tồn ÐNN đối với các tỉnh, thành phố có các vùng ÐNN quan trọng; huy động sự tham gia, tăng cường hợp tác với các đối tác trong nước và ngoài nước về bảo tồn và phát triển các vùng ÐNN.
THÁI SƠN - (nhandan.com.vn)
T/h: H.Phong (dongbang.vn)
