Tại Hội nghị khí hậu của Liên hợp quốc năm 2021 (COP26), các quốc gia khác nhau và các nhà sản xuất ô tô hàng đầu đã cam kết loại bỏ các phương tiện chạy bằng nhiên liệu hóa thạch trong hoặc trước năm 2040. Với việc các chính phủ trong khu vực đang hướng tới việc giành thị phần, mục đích rõ ràng là tạo ra nhiều cơ hội khác nhau cho ngành công nghiệp khu vực, cho cả doanh nghiệp xuất khẩu cũng như trong nước.
Thái Lan có dấu ấn truyền thống mạnh nhất trong lĩnh vực xe có động cơ trong khu vực, sản xuất 2,5 triệu chiếc vào thời điểm cao điểm vào năm 2013 và - sau khi đại dịch tấn công - 1,7 triệu chiếc vào năm 2021. Nước này dự kiến 30% sản lượng sẽ là xe điện vào cuối năm của thập kỷ này, theo một lộ trình được công bố vào năm ngoái. Indonesia, nhà sản xuất niken lớn nhất thế giới - một thành phần quan trọng trong pin lithium - đặt mục tiêu trở thành trung tâm sản xuất và xuất khẩu xe điện.
Trong khi đó, Việt Nam đang phát triển với VinFast, nhà vô địch xe điện quốc gia đang khao khát chinh phục Mỹ và châu Âu. Việc chuyển hướng sang di chuyển bằng xe điện sẽ là điều cần thiết để bảo vệ sản xuất xe trong khu vực. Tuy nhiên, người mua Đông Nam Á và hầu hết các nhà sản xuất ô tô hiện tại vẫn chưa sẵn sàng để thích ứng và mở ra cơ hội cho những doanh nghiệp trong nước bước vào.
Có ba cách tiếp cận chính được coi là cơ hội kinh doanh cho những doanh nghiệp trong nước. Đầu tiên, xây dựng một trung tâm thành phần xe điện (EV) mới từ đầu. Indonesia đã đưa sản xuất pin trở thành phần cốt lõi trong chiến lược xe điện của riêng mình dựa trên nguồn tài nguyên khổng lồ là quặng niken. Nước này đã cấm xuất khẩu kim loại vào năm 2020 để bảo vệ ngành công nghiệp của mình.
Tập đoàn pin khổng lồ Trung Quốc CATL cam kết đầu tư 5 tỷ USD, trong khi LG Chem sẽ tham gia liên minh với Tập đoàn pin Indonesia (IBC), một công ty mẹ bao gồm các công ty khai thác, điện và năng lượng thuộc sở hữu nhà nước. Foxconn có trụ sở tại Đài Loan thông báo sẽ sản xuất xe điện và pin ở Trung Java, bắt đầu từ cuối năm nay. Chính phủ đang cung cấp các ưu đãi cả tài khóa và phi tài khóa, nhắm mục tiêu 400.000 ô tô điện và 1,76 triệu xe máy điện vào năm 2025.
Nhưng đồng thời cũng cần nỗ lực lớn để xây dựng cơ sở hạ tầng. Hyundai Motors, công ty đang thành lập nhà máy pin ở Tây Java với LG Energy Solution, không chỉ đầu tư vào sản xuất xe điện mà còn hứa hỗ trợ phát triển các trạm sạc, cũng như tái chế pin đã qua sử dụng. Tái chế pin có thể trở thành một giải pháp thay thế khả thi cho các quốc gia không có tài nguyên kim loại hiếm. Năm ngoái, Singapore đã khánh thành cơ sở chuyên dụng đầu tiên ở Đông Nam Á với công suất tái chế 14 tấn pin lithium-ion.
Tại Liên minh châu Âu, nơi việc tái sử dụng đã trở thành một xu hướng mạnh mẽ, các nhà lập pháp đã đề xuất một chỉ thị mới yêu cầu rằng từ năm 2030, pin EV cần phải chứa mức tối thiểu coban, chì, lithium và niken tái chế.
Thứ hai, hiện tại, các nhà sản xuất Nhật Bản có vị thế dẫn đầu trong khu vực. Nhưng những gã khổng lồ trong nước như VinFast đang có được chỗ đứng. Các nhà sản xuất xe hơi lớn trên toàn cầu đã đặt ra các mục tiêu phát thải đầy tham vọng cho mình và có kế hoạch tung ra khoảng 400 mẫu xe điện chạy pin mới vào năm 2025. Vì vậy, họ rất quan tâm đến việc hỗ trợ các nước Đông Nam Á trong quá trình chuyển đổi từ động cơ đốt trong.
Trong ít nhất 5 năm tới, các công ty quốc tế lớn này sẽ tiếp tục thống trị lĩnh vực sản xuất trong khu vực, trước khi các nhà vô địch trong nước có thể nắm quyền kiểm soát. Khi doanh số bán hàng và tiếp thị ngày càng phát triển, trọng tâm phải là chuỗi giá trị, tức là bán hàng hậu mãi và tính di động như một dịch vụ. Khu vực đó hiện do nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ địa phương quản lý, dựa vào các mạng lưới mà các nhà sản xuất đi đầu trong nước có thể tiếp cận dễ dàng hơn để giành lợi thế so với các đối thủ nước ngoài của họ.
Khu vực này dù sao vẫn được coi là một thị trường mới nổi tiềm năng, khổng lồ, nơi tỷ lệ sở hữu xe vẫn dưới 20%. Cần tiếp cận phân khúc đầu vào bằng các sản phẩm có giá cả phải chăng, kỹ thuật số tinh vi với thiết kế hấp dẫn. Đây là thế mạnh chính của các công ty Trung Quốc như SAIC, Geely và GWM, vốn là tiêu chuẩn đánh giá cách thức một thương hiệu quốc gia mới như VinFast có thể tham gia thị trường.
Được thành lập vào năm 2017 với khoản đầu tư 5 tỷ USD của Tập đoàn Vingroup, bắt đầu sản xuất ô tô thông thường với công nghệ BMW vào năm 2019. Thương hiệu đã giới thiệu hai mẫu xe EV đầu tiên vào tháng 11 và có kế hoạch chào bán chúng tại thị trường Mỹ với mục đích giá cả cạnh tranh, nhờ vào mô hình cho thuê pin sáng tạo. Công ty này đã công bố kế hoạch mở cơ sở sản xuất tại Mỹ vào năm 2024 và Đức vào năm 2025.
Tại Việt Nam, họ đang xây dựng một nhà máy pin trị giá 174 triệu USD, ban đầu sẽ sản xuất 100.000 gói pin và cuối cùng đạt công suất một triệu. Thứ ba, tận dụng nền tảng EV mới. Các nhà đầu tư nước ngoài cũng đang thúc đẩy sự đổi mới trên thực địa. Vào tháng 9, Tập đoàn dầu khí quốc gia PTT của Thái Lan đã khởi động một liên doanh sản xuất xe điện với Foxconn, để vận hành một nhà máy ở Hành lang kinh tế phía Đông.
Trong khi đối tác địa phương sẽ cung cấp phụ tùng ô tô, cơ sở hạ tầng xe điện và mạng lưới khách hàng, liên minh sẽ được hưởng lợi rất nhiều từ nền tảng MIH của Foxconn. MIH (sự hài hòa giữa tính di động) là EVs như Android đối với điện thoại di động, một nền tảng mở cho phép các nhà sản xuất và nhà phát triển chia sẻ kiến thức chuyên môn về công nghệ và khả năng xây dựng và bổ sung các thành phần chính như pin, hệ thống hỗ trợ lái xe, an ninh mạng hoặc kết nối đám mây trên đầu của một cấu trúc cơ sở.
Đối với những người tham gia thị phần EV, đây có thể là một lựa chọn có giá trị, vì nó làm giảm độ phức tạp và chi phí. Đồng thời, thúc đẩy quá trình hàng hóa của các phương tiện giao thông. Chính phủ Thái Lan hy vọng rằng, các dự án như thế này sẽ giúp các nhà cung cấp địa phương chuyển đổi dễ dàng hơn sang sản xuất linh kiện EV. PTT hỗ trợ thêm cho sự phát triển của ngành với dịch vụ cho thuê xe ô tô EV và bằng cách lắp đặt bộ sạc tại các trạm xăng của mình trên khắp đất nước.
Nhìn chung, Đông Nam Á vẫn có những lợi thế nhất định với tư cách là một trung tâm sản xuất giá rẻ toàn cầu, đồng thời là một thị trường khu vực rất hứa hẹn. Cơ hội kinh doanh như trên rất nhiều. Họ sẽ tiếp tục khuyến khích ngày càng nhiều doanh nghiệp hiện tại và doanh nghiệp mới tham gia vào lĩnh vực kinh doanh rất hấp dẫn này, về lâu dài sẽ dẫn đến việc chuyển đổi khu vực thành trung tâm sản xuất xe điện giá rẻ trên toàn thế giới.
