1. Hồi đó, chúng tôi là những sinh viên từ quê lên phố trọ học. Sau những bỡ ngỡ, chưa quen, chúng tôi trở thành những đứa bạn thân lúc nào chẳng hay. Mỗi khi đứa này buồn thì đứa kia sẵn sàng chia sẻ và an ủi, động viên. Cứ thế, chúng tôi đồng hành cùng nhau suốt quãng đời sinh viên. Cuối tuần, sau chuyến về thăm nhà trở lên phòng trọ, đứa nào cũng xách lỉnh kỉnh thức ăn để cả phòng nấu chung. Tôi hay mang đậu phộng - đặc sản quê mình. Còn Tường Vi - quê ở miền biển Vũng Tàu, thường mang khô, mắm. Có lần, Vi mang mắm ruốc xào thịt ba chỉ để ăn dần cả tuần. Mỗi buổi chiều tan lớp trở về, đứa vo gạo nấu cơm, đứa cắt dưa leo, còn Vi múc mắm ruốc xào thịt ba chỉ để sẵn trong hũ ra hâm lại cho nóng. Cả đám quây quần bên mâm cơm sinh viên giản đơn, chỉ cơm trắng nóng hổi với mắm ruốc xào thịt ba chỉ ăn kèm dưa leo. Vậy mà đứa nào cũng xuýt xoa.
Mắm ruốc xào thịt ba chỉ - món ăn không cầu kỳ nhưng với người Nam bộ rất hấp dẫn
Vi kể cho chúng tôi nghe về mùa ruốc xứ biển Vũng Tàu. Đó là vào khoảng tháng 4 trở đi, khi biển êm, con ruốc dạt vào bờ, người dân lại kéo lưới bắt ruốc. Ruốc tươi đem về chế biến công phu qua nhiều giai đoạn mới thành mắm. Mắm ruốc có thể ăn sống, dùng để chấm xoài chua, me chua,... nhưng mắm ruốc xào thịt ba chỉ để ăn với cơm là ngon nhất. Cách chế biến khá đơn giản, thịt ba chỉ cắt nhỏ vừa ăn, ướp tỏi, hành tím băm nhuyễn và ít đường để phần mỡ được trong, không quá mặn vì ngấm mắm ruốc khi xào. Bắc chảo dầu lên bếp, cho sả, tỏi, hành tím băm nhuyễn vào phi thật vàng, thơm. Phần thịt ba chỉ đã ướp cho vào chảo dầu xào đến khi săn lại, thêm ớt và đảo đều, cuối cùng đổ mắm ruốc vào xào chung. Tùy sở thích của từng người mà chọn lượng mắm ruốc và thịt phù hợp. Để món ăn không mặn, có thể cho thêm ít nước, nêm bột ngọt và ít đường, nấu đến khi hỗn hợp này sệt lại thì tắt bếp.
Vi chia sẻ cách nấu, ai cũng muốn học hỏi để mai này, mỗi lần nhớ mắm ruốc xào thịt ba chỉ, mỗi đứa có thể tự tay nấu.
2.Thấm thoát 4 năm đại học trôi qua, chúng tôi tốt nghiệp, trở về quê với những công việc khác nhau. Tôi gắn đời mình với những chuyến đi tác nghiệp từ thành thị đến những vùng nông thôn xa xôi. Có lần, về xã Tân Chánh, huyện Cần Đước, biết nơi đây có nghề làm mắm ruốc truyền thống, tôi đến tìm hiểu. Nhắc đến mắm ruốc, tôi lại nhớ Vi, nhớ món ăn thời sinh viên của cô bạn quê xứ biển. Khác với Vũng Tàu quê bạn, cứ mỗi độ nước ròng từ tháng Giêng đến tháng tư Âm lịch, người dân miền hạ quê tôi lại chèo ghe ra sông Vàm Cỏ để đóng đáy, bắt ruốc. Nghề đóng đáy, làm mắm ruốc gắn với người dân Tân Chánh mấy chục năm nay, ai cũng gọi đó là nghề truyền thống nên dù có khó khăn vẫn níu giữ. Mấy mươi năm đã qua, nhiều người vẫn gắn bó bên chiếc cối “già nua” để giã ruốc, quết mắm dù biết nghề này “sống mòn” với thời gian.
Cảm kích trước những con người trọn nghĩa vẹn tình với nghề truyền thống, muốn níu giữ “hồn quê”, tôi vừa viết bài về nghề, vừa mua vài ký tặng người thân, giới thiệu món mắm ruốc miền hạ. Cuối tuần, tôi mang mắm ruốc về quê biếu mẹ. Ra sau vườn bẻ vài tép sả cha trồng, mẹ mang vào xào với mắm ruốc và thịt ba chỉ. Mẹ chế biến món này cũng giống như cách làm mà cô bạn tôi từng nói. Có khác chăng, mùi vị của mắm ruốc miền hạ hơi đậm hơn mắm ruốc Vũng Tàu, nhưng khi chế biến, dùng với cơm trắng đều ngon như nhau.
Bới chén cơm nóng hổi, gắp thêm miếng mắm ruốc ăn cùng, tôi cảm nhận được vị đậm đà cũng như nghĩa tình sâu nặng của những người con miền hạ đã từng gặp đối với nghề cha truyền con nối.
Cơn mưa chiều nay dầm dề chưa dứt, ngồi bên mâm cơm đơn sơ với món mắm ruốc xào thịt ba chỉ, tôi nhớ thời sinh viên, nhớ Vi và nhớ tiếng chày làm mắm của vùng quê miền hạ. Mắm ruốc xào thịt ba chỉ - món ăn không cầu kỳ nhưng với người Nam bộ rất hấp dẫn như những câu ca dao: Lụa là chợ búa kinh kỳ. Ở đồng ở ruộng ăn gì cũng ngon. Sáng thì rau ngổ xào lươn. Trưa thì mắm ruốc cà um ngoài vườn.../.
