Tô mèn mén vàng ruộm các anh bạn ở Hà Giang thết đãi.
Nói vậy chứ bước vào mâm, tôi không tài nào nhận ra đâu là món mèn mén. Sau vài câu thách đố, chị Nga- công tác ở Công an tỉnh Hà Giang- đưa vào chén tôi một muỗng từ cái tô vàng ruộm, cho biết đó là mèn mén.
Rồi căn dặn: “Ăn món này hạn chế nói chuyện nhé, kẻo sặc”. Bởi “cơm” mèn mén rất mịn, giống như bột làm bánh in ở trong miền Nam vậy. Thiệt tình, lần đầu nghe tên cứ nghĩ mèn mén chắc được làm từ thịt hay cá, nhưng giờ mới biết nó được chế biến từ bắp (ngô).
Và cái tên mèn mén hiểu nôm na là “bột bắp nấu”. Trước kia, những ngày mùa thất bát, người H’Mông đã nghĩ ra cách làm món mèn mén để ăn dần. Đến nay họ luôn tự hào về món ăn ngàn đời nuôi dưỡng dân tộc mình.
Chị Nga cho biết, quá trình chế biến mèn mén khá công phu. Khi trái bắp đã già, sẽ chọn những trái to, không sâu bệnh đem đi xay nhỏ, rồi dùng sàn loại những hạt to để lấy hạt nhỏ chế biến.
Cho nước vào nấu chín, đến khi thành “cơm bắp”, đổ vào sàn tiếp tục đánh tơi lên. Sau đó, tiếp tục cho bột vào nấu lần 2. Khi nước sôi nhỏ lửa để mèn mén chín đều là có thể dùng được.
Mèn mén ngon nhất là ăn lúc mới ra lò, có hương vị đậm đà, có thể ăn với đường hay canh xương, đặc biệt với nước canh thắng cố (món ăn nấu từ thịt và lòng ngựa) thì… tuyệt cú mèo.
Theo chị Nga, để thưởng thức món ăn này có thể đến những phiên chợ vùng cao như Bắc Hà, Si Ma Cai… hay vào bất cứ ngôi nhà nào đó của người H’Mông.
Mặc dù ngày nay cuộc sống người dân nơi đây đã khá giả hơn, nhưng mèn mén vẫn được xem là món ăn ưa thích, xuất hiện trong những dịp lễ tết, thậm chí trên bàn thờ gia tiên. Thế mới biết vị trí của mèn mén trong ẩm thực của dân tộc H’Mông. Để giờ đây, nó không chỉ là món ăn mà còn là nét văn hóa của đồng bào.
Vượt đèo hàng trăm cây số từ Hà Nội lên Hà Giang, tôi được anh Tuyên và những người bạn ở đây đãi món mèn mén, nhâm nhi cùng vài ly rượu ngô đặc trưng vùng cao, quả không gì sánh bằng!
Mèn mén thường không nêm nếm gia vị nhưng khi ăn nhai chậm rãi cảm nhận vị ngọt ngọt cùng hương thơm của bắp lan tỏa, càng thấy cảm phục những người đã nghĩ ra món ăn.
Người đồng bằng như tôi lần đầu thưởng thức mèn mén, cảm thấy thích thú còn vì tình cảm của anh Tuyên cùng tấm lòng hiếu khách chị Nga và những người bạn vùng cao Đông Bắc.
Hy vọng có dịp trở lại Hà Giang được tìm hiểu thêm về vùng đất và con người sống cần cù gắn bó với thiên nhiên. Nhất là thêm một lần thưởng thức mèn mén bên ly rượu ngô nồng cay, thật bình dị nhưng tràn đầy tình cảm.
